Duurzaam eten, nog niet zo eenvoudig

10 november 2023
tekst: Hans Snel; foto: Annemieke Bol

Weet je het nog: de gemiddelde Nederlander stoot jaarlijks 9.000 kg CO2 uit. Als alle wereldburgers zo leven als die gemiddelde Nederlander, hebben we ruim 3 planeten nodig. Ruim één vijfde van de uitstoot komt voor rekening van ons voedsel. Denk aan de productie (in verwarmde kassen en in fabrieken), het verpakkingsmateriaal (plastic en papier), het transport (per vliegtuig, boot en vrachtwagen) en de koeling en de verwarming van de supermarkt. En vergeet de verspilling niet…..

Eén derde van al het geproduceerde voedsel gaat verloren
Jaarlijks gooien we per persoon gemiddeld 33 kilo voedsel weg. In de internationale bestseller ‘Drawdown, het meest veelomvattende plan om de klimaatontwrichting te keren’ staat het tegengaan van voedselverspilling op de derde plaats van meest effectieve maatregelen. Wereldwijd gaat een derde van al het geproduceerde voedsel verloren! Als we dat kunnen voorkomen, is niet alleen het klimaat geholpen, maar is er ook geen honger meer. Wat we als consument weggooien, is natuurlijk maar een klein deel. Maar alle beetjes helpen, ook in je portemonnee.

Van ruim 5 naar 1 kilo per maand
Vroeger gooiden wij zelf ook vrij gemakkelijk voedsel weg. We meten het niet, maar ik denk dat we die 66 kg met z’n tweeën hebben kunnen terugbrengen tot hooguit 12 kg per jaar, 1 kilo per maand, mogelijk nog minder. Wat doen we anders dan vroeger?

Het begint met beter afmeten van de hoeveelheden. Van rijst en pasta hebben we samen precies 130 gram nodig en dat weeg ik dus af. Omdat je van verse producten vaak meer koopt dan je voor 2 personen nodig hebt, maken we dan een dubbele portie, waarvan we de helft invriezen. Ja, die vriezer kost natuurlijk wat stroom, maar zorgt er wel voor dat we bijna niets meer weggooien. Ook kleine restjes vriezen we in en combineren we later weer. We hebben een hele voorraad herbruikbare bakjes in allerlei maten om maaltijden en restjes in te bewaren. Omdat je algauw het overzicht kwijtraakt op wat je in de vriezer hebt, plakken we met geeltjes op de koelkast wat we in de vriezer hebben (zie foto). Ook dat helpt in het terugdringen van de hoeveelheid weggegooid voedsel.

Wat we ook anders doen dan voorheen, is dat we onze voorraad in huis vaker als vertrekpunt nemen voor het verzinnen van een gerecht, in plaats van te beginnen met waar we trek in hebben. We letten ook beter op de houdbaarheidsdata en gooien iets bij overschrijding ervan pas weg, als we het echt niet meer vertrouwen. Meestal gaat het nog lang na de uiterste datum mee.

‘Doggy bag’
Maar wat als je in een restaurant te veel krijgt voorgeschoteld? Die kilo’s tellen niet mee bij de 33 kilo, maar zijn natuurlijk even schadelijk. En dus vraag ik het ook vaker mee naar huis. Ik moet daarvoor wel altijd even wat schroom overwinnen, een ‘doggy bag’ is hier niet heel gebruikelijk, maar het personeel reageert er steeds heel begripvol op. Tsja, en dan krijg je het natuurlijk wel mee in een hoeveelheid eenmalig plastic. Zo vooruitziend om een eigen bakje mee te nemen naar het restaurant ben ik dan weer niet.

Neem je eigen verpakking mee
Over eigen bakjes gesproken: verschillende winkels in Zeist hebben de sticker “Neem gerust je eigen verpakking mee” op de etalageruit. Daar kun je dus zonder problemen met je eigen bakjes en zakjes aankomen. Mijn bakker heeft ook zo’n sticker, maar volgens mij ben ik nog steeds de enige die zijn brood in een meegebrachte broodzak vraagt. Om plastic verpakkingen te reduceren, zijn we ook al enige tijd klant bij Pieter Pot, de online supermarkt die alles in herbruikbare potten aanlevert. Na een flitsende start en een overname, heeft het bedrijf het nu zichtbaar moeilijk. Ik hoop dat ze het redden, want het is een mooie formule, waarmee we al veel eenmalig plastic hebben voorkomen.

Toch nog twee zakken PMD per maand
Ondanks al deze inspanningen, creëert ons huishouden steeds één à twee volle zakken PMD per maand. Een doorn in mijn oog en dus nog veel werk aan (en in) de winkel. Een paar jaar geleden bezocht ik een inspirerende lezing van Emily Jane Lowe over het reduceren van je plastic afval. Ze beweerde dat het niet veel moeite hoeft te kosten om afvalvrij te leven. Zo maakt ze haar schoonmaakmiddelen, cosmetica en veel bewerkt voedsel zelf en bezoekt ze zoveel mogelijk de verpakkingsvrije winkels in de regio. Het heeft mij enorm geïnspireerd, maar één ding weet ik zeker: het kost echt meer tijd!

Geen vlees meer, nou ja, bijna geen….
Minder eten weggooien dus en minder verpakkingsmateriaal in huis halen. Maar de grootste impact maak je met het aanpassen van je eetgewoontes. Sinds vijf jaar eet ik vrijwel geen vlees en zuivel meer en nog maximaal eenmaal per week vis. Het heeft mij verrast hoe gemakkelijk ik hieraan gewend raakte. Je kon mij vroeger wakker maken voor een heerlijke lamskotelet, maar aangezien lamsvlees een nog grotere voetafdruk heeft dan rundvlees, heb ik sindsdien geen lammetje meer aangeraakt. Een uitzondering maak ik als de gastheer of gastvrouw er niet aan gedacht heeft, want weggegooid vlees is immers nog schadelijker dan geconsumeerd vlees. Een tweede uitzondering maak ik sinds kort voor echt wild. Ik vroeg mij af wat de voetafdruk van wild was en kon hierover op internet helemaal niets vinden. En eigenlijk ook wel logisch: wild is niet jarenlang gevoed met gekweekt veevoer. Het heeft zijn functie in de voedselketen vervuld, als het op mijn bord belandt. Zolang je er geen gewoonte van maakt en de wildstand zorgvuldig bewaakt wordt, zou het moeten kunnen. Mocht iemand mij overtuigen dat ik het verkeerd zie, dan stel ik mijn eetpatroon onmiddellijk weer bij.

Avocadoschaamte
Ook van plantaardige producten kun je de voetafdruk behoorlijk verkleinen. Hoe minder kilometers het heeft afgelegd, hoe beter. Bij Boeren & Buren in Den Dolder koop ik producten afkomstig van boeren uit de streek, bij voorkeur seizoensgroenten die niet in verwarmde kassen zijn gekweekt. Het aandeel ervan is nog klein, maar ook bij de Albert Heijn probeer ik er zoveel mogelijk op te letten. Er is één lekkernij waarbij dat nog niet lukt en laten we daar nu allebei verzot op zijn: avocado’s. De CO2 voetafdruk van een avocado valt nog wel mee, alhoewel hij natuurlijk wel van buiten de EU moet worden geïmporteerd. Maar dat geldt ook voor de banaan. De grootste schade zit hem in de hoeveelheid water die nodig is om één avocado te kweken. Daarover circuleren overigens uiteenlopende cijfers. Zo komt de Belgische NGO Join for Water op 240 liter water voor een avocado van 200 gram, terwijl AFG, het branchemedium voor de aardappelen-, groente- en fruitsector verkondigt dat dit inmiddels door technologische verbeteringen is teruggebracht tot de helft. En volgens diezelfde AGF is dat zelfs minder dan voor bananen en appels. Om het nog wat ingewikkelder te maken: dat waterverbruik is vooral een probleem als er geïrrigeerd moet worden en dit ten koste gaat van het water voor de lokale bevolking. Is er voldoende water, dan valt de schade mee.

Je ziet, het is niet eenvoudig om de voetafdruk van je voeding drastisch terug te brengen, maar met een paar maatregelen kun je al veel bereiken:

• Minder of geen vlees en zuivel eten;
• Meer seizoensproducten eten;
• Voedsel uit eigen land of zelfs de eigen regio kopen;
• Vaker eigen verpakkingen meenemen;
• Slimmer kopen en koken waardoor je minder eten weggooit

Heb jij slimme tips om de voetafdruk van je voedsel te verlagen? Voeg ze toe onder dit blog, want samen weten we meer en ik leer ook nog dagelijks.

Duurzame voedingsmiddelen in Zeist
Op de pagina Duurzaam Leven vind je allerlei tips om de ecologische voetafdruk van voedsel te verlagen en lokale initiatieven die je daarbij helpen:

• Duurzaam eten: boordevol tips en adressen: https://www.omzeist.nl/samen+duurzaam+zeist+home/duurzaam+leven/2226201.aspx?t=Duurzaam-eten
• Fair trade producten kopen: https://www.omzeist.nl/samen+duurzaam+zeist+home/duurzaam+leven/1858693.aspx?t=Fairtrade-producten-kopen
• Verpakkingsvrij boodschappen doen: https://www.omzeist.nl/samen+duurzaam+zeist+home/duurzaam+leven/1843650.aspx?t=Verpakkingsvrij-boodschappen-doen
• Voedselverspilling voorkomen: https://www.omzeist.nl/samen+duurzaam+zeist+home/duurzaam+leven/2225824.aspx?t=Voedselverspilling-voorkomen
• Zelf groenten en fruit telen: https://www.omzeist.nl/samen+duurzaam+zeist+home/duurzaam+leven/1858834.aspx?t=Zelf-groenten-en-fruit-telen