Buitenplaats Pavia

Arnie wandelt met zijn honden langs historische Zeister gebouwen en landgoederen. Ondertussen vertelt hij over de geschiedenis van de betreffende plek. Dit keer: Buitenplaats Pavia.

17 september 2024
tekst en foto’s: Arnie Della Rosa

Samen met Siena & Giulia wandel ik vanaf ons huis aan de Prinses Marijkelaan naar de J. van Stolbergerlaan alwaar ik de Julianalaan oversteek om de wijk Hoge Dennen in te lopen. Via een aantal straten die hier allemaal lanen heten kom ik bij de Anna van Burenlaan waar rechts van het kruispunt achter een enorme acacia mijn ouderlijk huis aan de Charlotte de Bourbonlaan 32 ligt.

Ik weet nog als de dag van gisteren hoe wij in 1975 vanuit onze woonplaats Rickelrath in Duitsland via de Koelaan Zeist binnenreden. Recht voor ons het imposante Slot Zeist, er omheen gereden over de Nassau Odijklaan en via de Lageweg naar de Laan van Beek en Royen. Via de Arnhemse Bovenweg reden wij de Beatrixlaan in, recht op ons nieuwe huis af. Ja, mijn vader wist de spanning wel op te bouwen. Wat een rijkdom en die huizen links en rechts en zulke grote tuinen en brede lanen zonder stoepen, die hoge oude bomen. Een plaats zoals Zeist had ik nog nooit gezien.   

Tegenover ons ouderlijke huis loop ik rechts, naast de dubbele witte villa, waarin vroeger de heer en mevrouw Meijer-van Amersfoort (galvaniseerbedrijf Van Amersfoort op Nooitgedacht) en de heer en mevrouw Van Uchelen woonden een dichtbegroeid pad op het Zeister bos in en Siena & Giulia mogen los. Ik heb ze beiden goed onder appél maar Giulia is nog jong en ik moet haar goed in de gaten houden. Ik houd links aan en kom na ongeveer 400 meter op het veld achter huis Pavia uit. Het huis staat iets hoger op een heuvel van opgeworpen aarde uit de slingervijver. 

Kijk eens hoe schitterend het eruit ziet en hoe mooi het huis in de vijver met waterlelies weerspiegelt. 

De buitenplaats werd in 1850 door Albert Voombergh (1793-1851), chef van het Amsterdamse Bankiershuis Ketwich en Voombergh afgescheiden van zijn Buitenplaats Hoog Beek en Royen en op 12 oktober 1855 bij hun huwelijk uit haar erfenis geschonken aan dochter Aletta Cornelia Anna Voombergh (1828-1913) en Matthieu Christiaan Hendrik Ridder Pauw van Wieldrecht (1816-1895). De naam Pavia is afgeleid van de achternaam Pauw, in het Latijn Pavo. Wat moet die man rijk geweest zijn voor zo’n huwelijkscadeau. In 1913 werd het terrein van de buitenplaats aangekocht door de gemeente Zeist maar het huis bleef tot 1936 in de familie Pauw van Wieldrecht. Door samenvoeging met het bosgebied van Hoog Beek en Royen ontstond een aansluitend wandelgebied van 209 ha met 5,5 km aan bospaden. Dit gebied wordt begrensd door de Laan van Beek en Royen, de Arnhemse Bovenweg, de Prinses Beatrixlaan en het Zeister bos.

Rechtsom loop je richting hertenkamp, Bisonpark en het Jagershuis, maar ik loop links om de slingervijver richting de Laan van Beek en Royen. 

Van 1926-1939 liepen er in dit park bisons. Het bisonechtpaar Jupiter (1905) & Juno (1924) zorgden tot hun uitsterven in 1939 voor vele nakomelingen.

De vijver zit vol met meerkoeten, wilde eenden, waterhoentjes en uiteraard een reiger maar wat ook heel bijzonder is dat er een aantal waterschildpadden in zitten. Deze zijn gelukkig samen met de vissen na renovatie van de vijver door Het Utrechts Landschap weer teruggezet.

Zie ze daar aan de overzijde eens lekker met zijn tweeën zonnen. Terwijl ik links om de vijver over de originele gietijzeren brug loop geniet ik van de stilte en vogelgeluiden en denk ik aan vervlogen tijden toen ik hier als jonkie met vrienden en mijn meissie wandelde. De beplanting van het bos dateert uit ongeveer 1825 en voor een groot deel uit de tijd van vóór de aanleg. Het pad komt uit op de toegangsweg vanaf de Arnhemse Bovenweg en is een verlengstuk van het Kippenlaantje (herkomst naam onbekend) dat aan de overkant op Buitenplaats Hoog Beek en Royen begint. Je ziet de eiken van dit laantje doorlopen richting hertenkamp. Rechtdoor loop je via de 2e Hogeweg het dorp in en rechtsaf kom je voor het huis uit. Op straat hoor ik mensen zeggen dat ze naar de stad gaan of zijn geweest, maar Zeist met alles wat een stad heeft, blijft met bijna 67.000 inwoners gelukkig een dorp.

Na het overlijden in 1936 van Adriana Johanna Schimmelpenninck - Pauw van Wieldrecht kocht bestek fabrikant Johannes Albertus (Albert) Gerritsen in 1937 het huis. In de oorlogsjaren vorderden de Duitsers het huis en in 1947 werd het huis verkocht en in gebruik genomen als meisjesinternaat. Toen ik nog bij drukkerij Kroondruk naast bakkerij Schat aan de 2e Hogeweg werkte (ik ruik die dagelijkse heerlijke broodlucht nog steeds), liep ik dagelijks vanaf de Charlotte de Bourbonlaan langs de achterkant van huis Pavia in de hoop een glimp op te vangen van al het schoons dat het toen daarin gevestigde meisjesinternaat verborg. Tevergeefs, de dames werden door de christelijke vereniging uit het zicht gehouden. Pavia is dan een afkorting van "Per Ardua Venimus In Amicitia". Dit is Latijn en betekent: "Door moeilijkheden komen wij tot vriendschap". Veelzeggend nietwaar? 

Vanaf 1976 wisselde het huis een aantal keren van eigenaar en werd het gebruikt voor de opvang van politieke vluchtelingen uit Chili en Argentinië, verhuur van appartementen, uitzendingen door Regionale Omroep Radio Utrecht en sinds 2004 is het in gebruik als particulier verzorgingscentrum “Het behouden huis” waar je vanaf € 4.750,- per maand je oude dag kunt slijten. Mooi dat pand en omgeving bewaard zijn gebleven.

Voor het huis aangekomen maak ik zoals ik voor alle landhuizen doe een foto met Siena & Giulia er op. Zij blijven geduldig zitten tot ik klaar ben en wij lopen weer verder. Links naast het huis staat een witte hoge houten duiventoren en ik weet nog dat daarnaast een tennisbaan en volleybalveld lag. Tegenover het huis aan de overkant van het grasveld aan de kant van de Laan van Beek en Royen staat een enorme rode beuk met aan beide zijden een variëteit aan bomen en rhododendrons.

Ik loop verder en de honden rennen achter elkaar aan richting de Boskapel. Hier tref ik op een omgevallen boom de koffiedrinkende boswachters Joris en Jan-Willem aan. Beiden in dienst van Het Utrechts Landschap. Jan-Willem onderhoudt met vrijwilligers de bossen in dit gedeelte van Zeist. Giulia rent op Jan-Willem af en laat zich knuffelen maar Siena blijft op een afstand, zij is niet zo van het knuffelen met vreemden. Beide heren vertellen dat zij olifantenpaadjes (niet officiële paden) met nieuwe beplanting, dode takken en houten stammen afsluiten. Met een succes en fijne dag fluit ik de honden naast mij en vervolg mijn wandeling.  

De Boskapel aan de Laan van Beek en Royen was oorspronkelijk het koetshuis en werd in 1946 verkocht aan het Kerkgenootschap van de Nederlands Hervormde Gemeente Zeist die het omdoopte tot Boskapel. Tijdens de restauratie werden de staldeuren weggehaald en werd er een soort voorportaal gebouwd als ingang van de kerk. Vanaf 1979 heeft de Stichting Boskapelwerkgemeenschap er in gezeten met tussentijds de kunstenaarsvereniging ‘De Toets’ en vanaf 1986 is het Koninklijk Harmoniegezelschap Oefening Baart Kunst (OBK) de eigenaar. 

Na de Boskapel loop ik naar het eikenlaantje dat links richting hertenkamp loopt en sla rechts af om aan de overzijde van de slingervijver over de houten brug achterlangs de tuin van het huis te lopen. Hier staat een bankje waar je heerlijk van al dat moois om je heen kunt genieten.

Dan loop ik weer verder naar de platte brug en zie de achterkant van het statige witte huis aan de Arnhemse Bovenweg 1A waar vroeger de heer en mevrouw Plaisier woonden. Voor het huis langs liep de oprijlaan waar zijn grijze Mercedes 450 SLC recht voor het huis geparkeerd stond in een tuin die er altijd strak bij lag en wekelijks door een tuinman werd onderhouden. De heer Plaisier liep altijd keurig in pak met lange jas met hoed die hij afnam als wij elkaar begroetten. Daarnaast als tweede huis op de Arnhemse Bovenweg 1B en links voor de Prinses Beatrixlaan hield huisarts dr. Samson praktijk en woonde daar ook met zijn gezin.

Via het veld achter Pavia loop ik richting Prinses Beatrixlaan en kijk nog een keer om naar dit bijzondere huis met een lang en rijk verleden. Links deze laan op kom ik langs een mooie rietgedekte villa met de tekst “Inter Arbores” op de gevel (Latijn voor tussen de bomen) waar vroeger de familie Korstanje van het gelijknamig installatiebedrijf woonde, met daar schuin tegenover het huis “Berkenhoeve” van de familie Van der Ree met het administratiekantoor aan huis. Met een van de dochters en haar man zijn wij al vele jaren goed bevriend terwijl wij elkaar in die tijd niet kenden. Toeval bestaat niet? 

Daar achter die enorme ruim 12 meter hoge acacia (Robinia pseudoacacia) zie ik de dakkapel waarachter mijn slaapkamer lag en van waaruit ik een schitterend uitzicht op bos en lanen had. Door brede lanen loop ik vanuit onze oude wijk Hoge Dennen weer terug naar ons appartement aan de Prinses Marijkelaan in de wijk Kerckebosch. 

Mede dankzij de aankoop, bescherming, restauratie en beheer van bossen en landgoederen door het Utrechts Landschap kunnen wij nu en in de toekomst van al dit moois blijven genieten.

In de galerij van mijn website https://www.als-bomen-en-stenen-konden-praten.com kun je nog veel meer mooie foto’s vinden.

Wat is Zeist toch mooi en wat boffen wij hier te mogen wonen.
 

Beknopt overzicht buitenplaats Pavia

Adres: Laan van Beek en Royen 45

De buitenplaats 13 hectare groot, werd in 1850 door Albert Voombergh (1793-1851), Chef van het Amsterdamse Bankiershuis Ketwich en Voombergh afgescheiden van zijn Buitenplaats Hoog Beek en Royen en op 12 oktober 1855 bij hun huwelijk uit haar erfenis geschonken aan dochter Aletta Cornelia Anna Voombergh (1828-1913) en Matthieu Christiaan Hendrik Ridder Pauw van Wieldrecht (1816-1895). De naam Pavia is afgeleid van de achternaam Pauw, in het Latijn Pavo. 

• 1860 bouw huis met koetshuis en aanleg tuin door Jan Copijn (1812-1885) uit Groenekan 
• 1880 bouw houten duiventoren
• 1913 Adriana Johanna Pauw van Wieldrecht (1865-1936) in 1892 gehuwd met Rutger Jan graaf Schimmelpenninck (1855-1935) 
• 1913 aankoop terrein en Zeister bossen door de gemeente Zeist voor 407.225 gulden 
• 1936 eigenaar: bestek fabrikant Johannes Albertus (Albert) Gerritsen (1874-….??) 
• 1939 verkaveling stuk grond bouw van villa's aan de Prinses Beatrixlaan 
• 1940-1945 vordering door de Duitsers 
• 1947 Vereniging van Christelijk Hoger en Middelbaar Onderwijs met meisjesinternaat
• 1953 plaatsing van het fronton (bouwkundige bekroning in driehoeks vorm) boven het balkon van de hoofdingang 
• 1976 de heer Van Veenendaal die in 1977 het huis beschikbaar stelt voor de opvang van politieke vluchtelingen uit Chili en Argentinië
• 1985 woningbouwvereniging “De Gecombineerde” bouwt het huis om in 17 huurappartementen 
• 1991 Regionale Omroep Radio Utrecht 
• 2004 Particulier verzorgingstehuis “Het behouden huis” 

Boskapel 

• 1946 koop koetshuis door het Kerkgenootschap van de Nederlands Hervormde Gemeente Zeist die het omdoopt tot Boskapel 
• 1976 restauratie boskapel waarbij de staldeuren werden weggehaald en er een soort voorportaal gebouwd als ingang van de kerk
• 1979-1984 in gebruik door de Stichting Boskapelwerkgemeenschap met tussentijds de kunstenaarsvereniging “De Toets” 
• 1986 eigenaar Koninklijk Harmoniegezelschap Oefening Baart Kunst (OBK)