De weg van het boek

12 maart 2023
tekst en foto: Ewout Schröder

In de week vóór de Boekenweek vond ik mijzelf op een klapstoel in boekhandel Kramer & Van Doorn voor een ‘thema-avond over de weg van het boek’.

Initiatiefnemer Fred Penninga zat aan een lange tafel en had er zin in. Achter hem stond een gekreukelde vlag van Literair Zeist. Fred – “ik wil geen microfoon” - vroeg aan de vijftig toehoorders wie er de vorige keer bij was. Om mij heen werd zijn vraag niet goed verstaan en herhaald. De vorige keer bleek 2016. Uiteindelijk gingen er drie vingers omhoog. Hij was blij met alle nieuwe gezichten.

In de avond die volgde, schoven specialisten uit het boekenvak bij Fred aan. Het werd een interessante opvoering van kennis en anekdotes over het maakproces van het boek waar de experts elkaar onverwachts uitnodigde voor een literaire dans, het publiek verzoekplaatjes riep en Fred de choreografie probeerde te bewaken.

Twee uur later, terwijl Literair Zeist een toost uitbracht op een succesvolle avond, wandelde ik door een donker en verregend centrum. Ik dacht na over de weg van het boek ná de aankoop. Ik dacht ook aan blockchain-kippenboerderijen in China. Iedere dag maken ze daar meerdere foto's van kippen zodat consumenten op hun telefoon kunnen zien hoe de kip die ze eten is grootgebracht. Dat is hoe ik de toekomst van het gedrukte boek voor mij zie: een systeem dat het leven ná de boekhandel vastlegt.

In de volgende thema-avond, ik gok in 2030, bespreken we de levensloop van het boek. De technische mogelijkheden zijn dan zover dat we niet alleen over het boek praten, we gaan ermee in gesprek. Aan een lange tafel. Met Fred als host: Op welk van de aanwezige boeken zijn de meeste tranen gevallen? Wie is onder in een sporttas tussen zwarte bananenschillen beland? Wie zat er jarenlang in een verhuisdoos of fungeerde als onderzetter voor een beeldscherm? Wie werd er eindeloos herlezen? Wie bracht twee mensen weer bij elkaar?

Een plek waar je de weg van het boek nu al voelt, ruikt en ziet is in Ann d'er Winkel: de enige plek in Zeist met acht verschillende uitgaven van George Orwell’s 1984. Boeken die talloze keren zijn doorgegeven, nabesproken, doorleefd, verguisd, vergeten. Soms heb je geluk en krijg je meer informatie over de levensloop: krabbels met potlood in de kantlijn, een verdwaald boodschappenlijstje dat als boekenlegger is gebruikt, een vergeelde kaft door een brandende zomerzon. De boeken zijn gehavend, de verhalen springlevend. De prijs is sympathiek en als je wilt wordt het ingepakt in een krant.

Het was al laat. Ik slenterde over het Emmaplein: langs het Barista Café, de Handyman, Telecombinatie en, de Xenos? Waar was Ann d'er Winkel? Wat deed de Xenos hier?

Achter mij, onder een paraplu, zat een oude man op een bankje een sigaar te roken. Of ik wat zocht?
Ik: “Het is toch schandalig dat het lieve tweedehands boekwinkeltje plaats heeft gemaakt voor deze verschrikkelijke zaak met meuk uit een land waar ze dagelijks foto's van kippen maken..”

De man onderbrak me: "Ann d'er Winkel zit daar, druktemaker.” Hij wees met zijn sigaar naar de andere kant van het plein. “Op nummer 206, al sinds november."

"Natuurlijk", mompelde ik. "Trouwe klanten weten dat."