Steeds minder tuinvogels, hoe zou dat komen?

17 februari 2024
tekst: Hans Snel; foto: Laurenta Photography via Pixabay

Slechts één verdwaalde spreeuw telde ik dit jaar. Hoog in een boom bij de buren. Maar omdat de takken ruim boven onze tuin hangen, heb ik hem toch goedgekeurd. Vorig jaar telde ik nog twee heggemussen, twee koolmezen, een merel, vier pimpelmezen, een vink en een ekster. Om beter te kunnen waarnemen, was ik met een dikke jas aan in een hoekje van mijn tuin gaan zitten. Zou ze dat toch hebben afgeschrikt? Volgend jaar dus maar weer achter glas tellen.

In het laatste weekend van januari vond voor de 24e keer de Nationale Tuinvogeltelling plaats, georganiseerd door de Vogelbescherming en SOVON Vogelonderzoek. Het is volgens de Vogelbescherming het grootste burgerwetenschapsproject van Nederland. De telling levert een momentopname van de aantallen vogels die in Nederlandse tuinen aanwezig zijn. In combinatie met de resultaten van andere jaren en met andere tellingen geeft dit inzicht in het belang van tuinen voor vogels in de loop der jaren.

Wie meedoet, telt gedurende een half uur op een zelfgekozen moment in het laatste weekend van januari vogels in de eigen tuin. De bedoeling is dat je het maximum aantal vogels van een soort telt dat je op één moment waarneemt. Dit om te voorkomen dat je vogels meerdere keren meetelt. Als druk baasje met altijd wel een volle to-do-lijst vind ik het een heerlijke ontspannen bezigheid. Een beetje als mindfulness, maar dan toch met een nuttig doel. Sinds 2021 doe ik mee.

Het mag dan het grootste burgerwetenschapsproject van Nederland zijn, het aantal deelnemers nam de afgelopen jaren - landelijk en in Zeist - behoorlijk af. Oké, 2021 was een topjaar vanwege corona en misschien niet representatief. Maar in de jaren daarna zien we het aantal deelnemers steeds verder afnemen. De cijfers voor Zeist: 1.100 deelnemers in 2021, 934 in 2022, 858 in 2023 en 805 in 2024. Zorgelijker dan dit vind ik dat het gemiddeld aantal vogels dat de deelnemers tellen, ook daalt. Opnieuw de cijfers voor Zeist: 26 per deelnemer in 2021, 14 in 2022, 15 in 2023 en 12 in 2024.

Wetenschappers zullen zeggen dat je hieraan nog geen conclusies mag verbinden. Maar mij intrigeert het wel. Want we stimuleren met allerlei initiatieven inwoners juist om hun tuin natuurvriendelijker in te richten. Denk aan het tegelwippen (‘tegel eruit, plant erin’), de Heuvelrugtuinen, allerlei zaai-initiatieven en het voeren van vogels in de winter. Dat zou de vogeltjes toch moeten aanspreken. Aan de wintertemperatuur kan het ook niet liggen: januari 2024 was kouder dan de voorgaande jaren, maar januari 2021 was nog kouder.

Er is wel een plausibele verklaring die bij mij opkomt. Sinds corona is het aantal katten in mijn achtertuin enorm toegenomen. Soms zie ik er wel drie tegelijk. Ze hebben zich op het bewuste telmoment overigens niet vertoond, maar ik kan mij voorstellen dat het de vogels toch schuw maakt. En misschien ruiken ze het ook. Ik lees op de website van de Vogelbescherming dat de ruim 3 miljoen huiskatten in Nederland jaarlijks miljoenen tuinvogels doden. Interessant weetje: dat is een veelvoud van het aantal slachtoffers die de ruim 2.000 windmolens maken. Volgens coöperatie De Windvogel zijn dat tussen de 10 en 20 vogels per windmolen per jaar. Dan komen we dus op maximaal 40.000.

Op de website van de Vogelbescherming lees ik dat eigenaren van een kat strafbaar zijn als die een beschermde vogel doden. En ook dat alle in het wild levende vogels op grond van de Europese Vogelrichtlijn beschermd zijn. Met andere woorden: mijn buurtgenoten met vrij loslopende katten plegen dagelijks strafbare feiten! De Vogelbescherming adviseert eigenaren van katten om hun kat binnen te houden of aangelijnd naar buiten te laten. En als ze dan toch per se vrij moeten kunnen rondlopen, ze tenminste te voorzien van een belletje dat de vogels waarschuwt.

Oeps, dat is wel een dilemma. Ga ik de goede relatie met mijn buren op het spel zetten in het belang van die kleine fladderaars? Hoe gaan ze reageren als ik ze vraag om hun kat een bel om te binden? Ik ben heel benieuwd wat jullie ervan vinden en of je tips hebt. Wil je ze hieronder schrijven?  

Op de website van de Tuinvogeltelling kun je heel mooi zien hoe de top 10 van Nederlandse tuinvogels in de afgelopen 24 jaar is veranderd. De huismus is de ‘Bohemian Rhapsody’ van de tuinvogels en staat al 24 jaar stevig op 1, gevolgd door de koolmees, die al even lang op 2 staat. De spreeuw, in 2001 nog op 3, komt sinds 2015 niet meer in de top 10 voor. Heb ik dus toch nog een bijzondere waarneming gedaan!