Kerckebosch wint prijs voor gebiedstransformatie

12 november 2022
tekst: Linda Troost; foto: Christiaan Krouwels

Kerckebosch Zeist is donderdag 10 november 2022 uitgeroepen tot winnaar van de NRP Gulden Feniks 2022: dé prijs voor het meest excellent voorbeeld van een gebiedstransformatie-project. De jury vindt dat sprake is van een unieke gebiedstransformatie waarvan veel te leren valt. “Dat er door de jaren heen zoveel voor elkaar is gekregen, is te danken aan de Wijkontwikkelingsmaatschappij en de vele mensen die zich, ook vrijwillig, langdurig en met liefde en energie hebben gecommitteerd aan de opgave”, schrijft het juryrapport. Wijkontwikkelingsmaatschappij Kerckebosch (WOM), Gemeente Zeist, woningcorporatie Woongoed Zeist, Utrechts Landschap en diverse samenwerkingspartners werken al ruim twaalf jaar samen aan de vernieuwing van Kerckebosch Zeist.

Transformatie naar één van de meest natuurinclusieve woonwijk van Nederland
Kerckebosch is een prestigieus voorbeeld van kwaliteitsverbetering geworden. Volgens directeur Evert-Jan Roelofsen van de Wijkontwikkelingsmaatschappij, die de Gulden Feniks-prijs in ontvangst nam, inspireert Kerckebosch om verschillende redenen. “Het gebied is getransformeerd van een oude jaren 50/60 wijk met 11 flats in de sociale huur naar de meest geliefde natuurinclusieve woonwijk van Nederland. Het bos van het oude Kerckebosch was een verzameling struiken zonder natuurwaarde. Wat een ongezond bos was, is met 22 hectare heide uitgebreid en in natuurwaarde toegenomen. Door een veilig en open woonlandschap te creëren en natuur toe te voegen en naar binnen te halen, is Kerckebosch nu een bloeiende, groeiende wijk. Een voorbeeld dat het kan: een wijk en de omliggende natuur die uit de as herrijst naar de meest natuurinclusieve wijk van Nederland”.

Natuurinclusiviteit was in Kerckebosch al norm voordat de term bestond
Wonen in Kerckebosch voelt alsof je in de natuur op vakantie bent. In de ontwikkeling is de kans gegrepen om het natuurlijk landschap niet alleen te behouden maar zelfs te herstellen en te laten groeien. Natuurinclusief bouwen werd zo een manier om tot meerwaarde voor flora en fauna, bewoners en de bredere gemeenschap te komen. Bij het ontwerpen van de openbare ruimte, maar juist ook bij de overgang tussen openbaar en privé, is ernaar gestreefd het thema ‘wonen in de natuur’ op elke plek daadwerkelijk voelbaar te maken. Bewoners wonen ín de natuur, met heide (en schapen!) tot aan de voordeur. Dit geldt niet alleen voor het inpassen van de woningen en wijkvoorzieningen maar ook voor de openbare ruimte en de hoofdontsluiting die door het bos meandert. Wie gaat bouwen naast grond van een natuurbeschermingsorganisatie (Het Utrechts Landschap) moet met hoge ambities voor natuur en duurzaamheid komen. Ambities die in 2008 nog allesbehalve gemeengoed waren.

Oorspronkelijke bewoners, voorzieningen en natuur groeien en bloeien
Ook de bestaande huurders groeien. Van de oude bewoners is 85 procent gebleven (tegenover 30 procent terugkeer gemiddeld in projecten elders in Nederland). Zij hebben hun bewegingsvrijheid en trots op hun wijk terug, een wijk die nu één van de meest gewilde van de regio Utrecht is. Hun woningen zijn niet als sociale huurwoningen herkenbaar. Natuurinclusief bouwen is niet exclusief. Zij horen erbij en ontplooien zich tot bewuste, gezonde, betrokken buren. Eén van de galerijflats is als icoon uit de jaren ‘50 bewaard: ‘Zwaluwnest’ (Flat 11) is gerenoveerd en voor de toekomst behouden. Het is de eerste flat in Nederland die van het gas af is gehaald. De sociale huurflat is nu energieneutraal met behulp van geluidsarme warmtepompen, zonnepanelen en hoogwaardige isolatie. Een nagenoeg afwezige energierekening biedt de bewoners vrijheid en kansen. Duurzaamheid zit in de gehele transformatie: gebouwen, openbare ruimte, circulariteit, biodiversiteit, klimaatadaptiviteit, welzijn, gezondheid. Kerckebosch is een inclusieve woonwijk waarin de bewoners elkaar helpen en samen de wijk mooi en gezond houden.

Kerckebosch won in 2016 de Award ‘Beste openbare ruimte van Nederland’, en in 2018 de prijs voor meest natuurinclusieve wijk van Nederland. In 2021 volgde een nominatie voor de NEPROM-prijs voor locatieontwikkeling.

Prijsuitreiking 2022
De Gulden Feniks-prijsuitreiking editie 2022 vond donderdag 11 november plaats in de Fort van Hoofddorp, Hoofdweg 739. Andere genomineerden in de categorieën Renovatie, Transformatie en Gebiedstransformatie waren Cityplot Buiksloterham (Amsterdam), Amstelstation (Amsterdam), ritish School (Amsterdam), De Utrecht (Leeuwarden), Edge (Amsterdam), De Wereldburger (Amsterdam), Schoenenkwartier (Waalwijk) en De Voortuinen (Amsterdam). De NRP Gulden Feniks is een integrale prijs. Elke inzending is beoordeeld op een aantal aspecten in onderlinge samenhang, zoals duurzaamheid, sublimatie, economische waarde, maatschappelijke waarde en innovatie. De genomineerde projecten zijn voorbeeldprojecten en een inspiratiebron voor toekomstige opdrachtgevers kunnen.

‘Vlam in mij, laai weer op’ is de openingszin van het gedicht Phoenix van dichter H. Marsman. Hij zinspeelt hier op het vermogen van de feniks om op wonderbaarlijke wijze uit de as van zijn eigen teloorgang te herrijzen. In zijn plaats verrijst een nieuwe jonge feniks, die daarbij het symbool is van transformatie en vernieuwing van het oude. De NRP Gulden Feniks verwijst naar deze mythe en is daarmee dé prijs voor de meest excellente voorbeelden van renovatie- en transformatie projecten.