De waarde van naar binnen kijken

25 juni 2020
tekst: Henny Fokkema, foto: Pixabay

We schrijven december 1990 – een klein jaar nadat in Zuid- Afrika Nelson Mandela na 27 jaar uit de gevangenis is vrijgelaten - wanneer de dichter/letterkundige Redbad Fokkema als gastspreker het congres in het overwegend blanke Pretoria opent met het gedicht van de Nederlandse dichter,  Lucebert:

Er is een grote norse neger in mij neergedaald
die van binnen dingen doet die niemand ziet
ook ik niet want donker is het daar en zwart

maar ik weet zeker hij bestudeert er
aard en structuur van heel mijn blanke almacht

hij morrelt wat aan halfvermolmde kasten
dat voel ik - splinters schieten door mijn schouder
nu leest hij oude formulieren dit is het lastigst
teveel slaven trok ik af van de belasting

Na afloop van de voordracht ritselt het in de zaal, alsof er een storm met herfstbladeren is neergedaald in hun frisse lente.

Inmiddels is de vrijlating van Mandela 30 jaar geleden en is Mandela overleden, het onderwijs in Zuid-Afrika is nog steeds gescheiden en de zwarte bevolking leeft voor het merendeel in de townships. In 2020 zijn er in de Verenigde Staten hevige protesten tegen het politiegeweld na de dood van de 46-jarige George Floyd. De verschillen in de grondwet en staatsinrichting van Zuid-Afrika, de Verenigde staten en Nederland zijn gelukkig heel groot, maar toch ……..

Als ik de mensen zie die demonstreren tegen racisme, dan voel ik “splinters schieten door mijn schouder”, het knaagt, ook al zegt iedereen om me heen dat hij / zij niet discrimineert en ook ik zelf denk dat ik dat niet doe, maar toch ……………

Als ik bij mezelf naar binnen probeer te  kijken, “want donker is het daar en zwart” dan realiseer ik me in de eerste plaats dat ik in mijn directe leefomgeving nauwelijks mensen met een andere huidskleur of een andere etnische achtergrond ken, niet in de buurt waar ik woon, noch in mijn vrienden- en kennissenkring. Met dit gegeven kan ik er blijkbaar van uitgaan, dat racisme en discriminatie ver van mijn bed zaken zijn en laat ik me gerust stellen in Zeist te wonen waar conform artikel 1 van onze Grondwet in grote letters op de muur in de hal en in de raadszaal staat geschreven dat iedereen in Nederland in gelijke gevallen gelijk wordt behandeld en dat discriminatie op welke grond dan ook, verboden is. Maar toch ………… discriminatie en racisme, ze voelen als een storm bruine herfstbladeren in mijn blanke zomer.  

Wat doe ik met mijn “blanke almacht" en wat doet de overheid er in het dagelijks leven aan om discriminatie tegen te gaan? Zijn er extra BOA’s aangesteld om het verbod op discriminatie te handhaven, net zoals de BOA’s in deze tijd mensen manen om 1.5 afstand te houden? Het antwoord hierop is nee. Ik zou het ook verkeerd vinden wanneer wij mensen door BOA’s gehouden zouden worden aan artikel 1 van de Grondwet.

Hoe dan wel? Er is kennelijk toch iets goed mis wanneer onze minister-president naar aanleiding van de demonstraties erkent dat racisme en discriminatie ‘systemische problemen’ zijn. Een vermetele uitspraak die hopelijk bemoedigend is voor de velen die de pijn van discriminatie en racisme dragen. Immers, oprechte erkenning van het probleem is een eerste stap naar een oplossing.

Echter, wil een oplossing kansrijk zijn, dan moet er in de praktijk ook daadwerkelijk iets gebeuren. Los van welk activisme dan ook, lijkt het mij noodzakelijk wanneer in Zeist, een gemeente met meer dan 100 verschillende nationaliteiten, heel concreet wordt gestreefd naar meer diversiteit in de top van publieke en private organisaties, zoals het gemeentebestuur, schoolleidingen, maatschappelijke instellingen, woningcoöperaties, enz.

Wat mezelf betreft, ik herkauw de woorden van de dichter Lucebert. Opnieuw probeer ik ze tot leven te roepen. Vanuit een hedendaags bewustzijn neem ik me voor te waken voor de invulling van “oude formulieren” en bij elke gelegenheid me af te vragen wat het in de diepte van de mens betekent wanneer je je gediscrimineerd voelt.

Volgend fotoblog: Zeist in zwart-wit