7 oktober 2023
tekst: Margot ten Hoor; foto: Iris Hamelmann via Pixabay

Vorige week was ik op huisbezoek bij een echtpaar in Zeist. Het ging gelukkig erg goed met ze: de heer speelde piano en zijn vrouw zat achter hem te luisteren op een stoel. Zijn 96-jarige oude handen gingen langzaam over de toetsen, maar wisten de juiste toon nog te raken. Beide mensen lijden aan dementie. Waarbij zij je de oren van je hoofd praat, is hij wat meer teruggetrokken en kijkt je bij tijden indringend aan.

Het is een aandoenlijk stel dat zonder kinderen is gebleven en erg verknocht is aan elkaar. Hoe vaak zie je dat nou nog? In de praktijk jammer genoeg zelden.

Zoals ze nu samen zitten met 24 uurszorg in huis is het heel gemoedelijk, maar het heeft wat voeten in de aarde gehad om op dit punt te komen.

Anderhalf jaar geleden werden we voor het eerst gebeld door de buurman van het echtpaar. De vraag was snel en direct: “kunnen jullie met spoed 24-uurszorg thuis verlenen?”. De rechter had met een rechterlijke machtiging het verzoek van de huisarts gehonoreerd tot gedwongen opname. Deze gedongen opname is geregeld in de Wet zorg en dwang.

Wet zorg en dwang
Soms kan iemand niet meer zeggen of hij (of zij) het eens of oneens is met opname in een instelling. Of hij zegt dat hij opgenomen wil worden, maar kan de gevolgen niet goed overzien. Dat heet in de Wzd ‘geen bereidheid, geen verzet’. Hij krijgt dan een besluit tot opname en verblijf. Met dit besluit kan hij opgenomen worden in een Wzd-geregistreerde accommodatie.

Als iemand duidelijk geen opname wil, is er sprake van ‘verzet’. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) kan dan geen besluit tot opname en verblijf geven. Zij vragen in dat geval aan de rechter om een beslissing te nemen. Ze hebben daarbij een medische verklaring nodig van een onafhankelijke arts. De rechter neemt daarna een besluit. Als de rechter opname nodig vindt geeft hij een rechterlijke machtiging af, waardoor de betreffende persoon opgenomen kan worden. Soms besluit de rechter dat een opname niet nodig is. Bijvoorbeeld omdat er toch minder ingrijpende mogelijkheden dan een opname zijn zoals extra zorg thuis. Of omdat de situatie is veranderd.

Niet uit huis
De buurman vond de aanstaande gedwongen opname vreselijk en was ´hier voor gaan liggen’. Op zijn vraag of 24-uurszorg mogelijk was, antwoordden wij bevestigend en nadat ik aanbelde voor een eerste huisbezoek begreep ik de buurman volkomen. Deze mensen waren zeker beide dement, de indicatie (“Wet Langdurige Zorg indicatie zzp5”) voor beide betekende dat ze opgenomen konden worden op een gesloten afdeling, maar hiervoor waren ze ook in mijn ogen veel te goed.

Ook was er een zeer grote kans dat ze niet samen geplaatst zouden kunnen worden en onder dwang uit huis gehaald moesten worden. Want ondanks hun dementie waren ze nog zeer goed in staat om aan te geven dat ze niet uit huis wilden. Op het moment van het huisbezoek was Buurtzorg ook aanwezig, een reguliere zorgaanbieder die enkele zorgmomenten per dag de zorg verleende. 24 uurszorg in huis zou een opgave worden, zoveel was mij al bekend. Met name de heer wilde de regie blijven houden in zijn leven en geen betutteling! Het intakegesprek verliep gemoedelijk, mevrouw praatte volop en vertelde veel over het huis, haar werkzaamheden vroeger en hoe graag ze in de tuin werkte. De heer was stil en keek me meermaals indringend aan. Langzaamaan vertelde ik over het doel van mijn bezoek en dat werd begrepen en er werd instemmend geknikt. Het kortetermijngeheugen van beide mensen was erg aangetast en ik wist ook dat ze het hele gesprek morgen, of over een uur vergeten zouden zijn.

De volgende dag werd de zorg ingezet voor 24 uur, en de verpleegkundige kwam zonder moeite binnen, mevrouw deed de deur open. We noemden ons de nieuwe Buurtzorg om niet teveel verwarring te veroorzaken en de dag verliep wonderwel. Er was een groot zelfzorgtekort, de heer was enorm in gewicht afgenomen de laatste maanden en ook de persoonlijke verzorging liet ten wensen over.

Toen was het echter tijd om naar bed te gaan, de verpleegkundige wilde aanstalten maken om beide naar bed te brengen en te verzorgen voor de nacht. Mevrouw liet zich goed helpen maar de heer liet het niet toe. De heer zei dat ze wel naar huis kon gaan. De verpleegkundige moest praten als Brugman maar het lukte haar te blijven. Tot het een uur of 12 was en ze het echtpaar toch graag naar hun bed wilde brengen. De heer sprak met verheffing dat hij geen inwoning wenste en dreigde de politie te bellen. Hij vroeg wie dit geregeld had en zei dat er niets met hem was overlegd!

De heer had inmiddels de sleutel van het huis gepakt en belette de zorgverlener te vertrekken en belde de politie. De zorgverlener mocht gelukkig ook met de politie spreken en legde de situatie uit. Uiteindelijk bedaarde de heer en de zorgverlener vertrok naar huis nadat ze beiden te bed lagen.  

Samen met de mentor en bewindvoerder is toen opnieuw naar de situatie gekeken en er werd besloten de zorg terug te draaien naar 12 uur per dag, zodat de heer en mevrouw nog wat tijd alleen samen hadden. De heer en mevrouw werden na het eten en de koffie naar bed gebracht en ’s morgens kwam de nieuwe zorgverlener ze uit bed halen.

Lange tijd ging dit goed, totdat mevrouw een keer ten val kwam en veel hulp nodig had bij het naar bed gaan en in de nacht bij het toiletbezoek. De heer was toen blij met de extra nachthulp en accepteerde dat de zorgverlener bleef om zijn vrouw te helpen. Inmiddels is de 24 uurszorg compleet geaccepteerd en zijn ze beiden niet meer alleen.

Dat resulteerde in een mooi pianoconcertje.

Meer informatie over Dementiezorg thuis: https://verpleegcollectief.nl/Dementiezorg-thuis