29 november 2019
tekst en foto: Henny Fokkema
Op 12 november jl. keek ik ’s avonds via SlotstadRTV naar de live-uitzending van de raadsvergadering van de gemeente Zeist. Gezien de agendapunten zou het een lange en spannende avond kunnen worden: een kopje koffie en een glaasje werden klaar gezet, opdat ik niets hoefde te missen.
Na een kleine twee uur aandachtig kijken en luisteren merkte ik dat ik het lastig vond om m’n aandacht er bij te houden. Aan de ene kant zag ik met bewondering hoe vaardig onze burgemeester de raad als een minimal music ensemble dirigeerde, af en toe zelfs als had hij de muziek zelf gecomponeerd. Aan de andere kant vond ik de herhaling van formuleringen en de dialoog tussen het college en de raad soms slaapverwekkend, emotieloos, bijna gerobotiseerd alsof politiek een werktuiglijk ding zou zijn. Er klonk geen enkele dissonant die bij mij enige spanning teweegbracht. Hoe kan het dat de gehanteerde taal zo mechanisch, zo losgezongen lijkt van de werkelijkheid, vroeg ik me af. De politieke werkelijkheid is toch dat er verschillen bestaan die door mensen zijn bedacht?
Agendapunt 6, de Maaltijd van Zeist 2.0 introduceerde de burgemeester zoals in het rv ‘Procesvoorstel Maaltijd 2.0 al was bepleit. “tijdens de ontmoetingen is er géén politieke lading”. Voorafgaand aan de behandeling van het agendapunt riep hij alle raadsleden nog eens op om te betrachten “de politieke discipline op te brengen om neutraal naar de burgers te luisteren”.
“Politieke discipline”, het komt mij over als een loos begrip dat alleen in abstracte taal kan bestaan en mogelijk is ontstaan in analogie met fractiediscipline. Wordt nu bedoeld dat de raadsleden van de verschillende politieke partijen tijdens de Maaltijd van Zeist als eenheid naar buiten moeten treden? Kunnen individuele raadsleden de gesprekken met de inwoners niet naar hun eigen overtuiging ingaan en reageren zoals bij hun overtuiging past?
Neutraal luisteren bestaat in de werkelijkheid volgens mij ook niet. Luisteren en interpreteren wat de ander zegt en vragen stellen doe je altijd met behulp van taal. In algemene zin gesteld, de taal zelf is nooit neutraal. Bovendien zijn mensen gelukkig niet alleen rationeel, ook in communicatie niet. Het woord “kakker” bijvoorbeeld brengt voor iemand die in een grote villa woont een andere gevoelswaarde met zich mee dan voor een arme sloeber van driehoog achter. Een liberaal zal de gesprekken ingaan vanuit de premisse dat de gemeentelijke overheid zich terughoudend opstelt en een socialist stelt zijn vragen vanuit de aanname dat de gemeente ervoor zorgt dat het verschil tussen arm en rijk niet te groot wordt. Hoe je het wendt of keert elke uitwisseling in taal is bijna zwanger van de premisses van de gesprekspartners, alleen al door de constructie van de zinnen en de keuze van de woorden. Ook raadsleden communiceren en stellen vragen altijd vanuit een bepaald denkkader, vanuit een paradigma dat hun eigen en vertrouwd is.
Politiek is geen ding. Raadsleden zijn mensen en zitten in de gemeenteraad omdat ze een politieke overtuiging hebben die ze graag in beleid willen omzetten en realiseren. Raadsleden hebben vanuit die overtuiging een visie op de toekomst van Zeist waarover ze met de inwoners in gesprek gaan.
Volgens de dichter Lucebert mag de taal in de communicatie tussen mensen nooit een abstract instrument zijn om meerdere belangen te dienen. Hij is ervan overtuigd dat de gehanteerde taal zo direct en open mogelijk moet verwijzen naar de werkelijkheid, zoals hij bepleit in het volgende gedicht:
alle dingen hebben een hard
en een vloeibaar gezicht
alleen dat wat de mens maakt
heeft vaak ook nog een kwetsbaar hart
Bij een Maaltijd van Zeist waarin raadsleden van de verschillende partijen in gesprek gaan met de inwoners hoort dat zij staan voor hun politieke visie en zich kwetsbaar mogen en durven opstellen. Met de inwoners kunnen delen wat ze denken, voelen en willen. Met de billen bloot hun gesprekspartners de hand reiken. Politiek is mensenwerk.
Volgende column: Rib is terug
Niet gezien
Wat leuk dat zo'n raadsvergadering live te zien is!
Keerzijde is dan dat je de burgemeester niet kunt vragen wat hij precies bedoelt met "politieke discipline" - ook voor mij een nieuw begrip.
Als ik de context lees, ook als aanwezige bij zo'n Maaltijd, denk ik dat het juist een zeer urgent element is in de grote bedreiging van onze beschaving: polarisatie en verharding.
We zien dagelijks politici die NIET luisteren, die bezig zijn met hun ego, met soundbites voor hun achterban, met scoren in een strijd.
Deze ontmoetingen met de burger zijn juist bedoeld als gesprek. En daarom moeten de politici daar eventjes NIET louter staan voor hun visie, maar luisteren.
De letterlijke context maakt dit al duidelijk: “de politieke discipline op te brengen om neutraal naar de burgers te luisteren”.
Goethe zei het al: voor het leven hebben we geen microscoop nodig, maar macroscoop. Om dingen in hun verband te zien.
De waarde van mensen in de politiek
Ha, eindelijk iemand die die het een beetje door begint te krijgen.
Mooi geschreven, de volgende keer nog iets duidelijker graag, meer toegespitst over wat er in Zeist werkelijk gaande is in de Raad die als éénheid georkestreerd lijkt,
In Zeist hanteren we graag verhullende metaforen zoals " minimal music ensemble" , dat klinkt net zo als de "Maaltijd van Zeist"
Waar komt dat toch vandaan
Ik ben gewoon in duidelijkere taal te spreken, dat doe ik waar ik kan. Hier zal ik mij even inhouden omdat mijn bijdrage dan waarschijnlijk niet geplaatst gaat worden.
Maar ga zo door opzoek naar de Kern en naar de bron van deze taal manifestaties.