De waarde van georganiseerde solidariteit

10 oktober 2021
tekst: Henny Fokkema; foto: Ninnaamaral via Pixabay

“Wat schort er aan de samenleving”?
Vraagt ons een vette krantenkop
mijn antwoord luidt: “De samenleving
houdt meestal bij de voordeur op.”

Toon Hermans

We leven in een tijd van crises: de coronacrisis, de klimaatcrisis, de woningcrisis, de groter wordende kansenongelijkheid en de recent opgedoken energiecrisis. Op 16 maart van het volgende jaar worden de gemeenteraadsverkiezingen gehouden, zo ook in Zeist.  

Verkiezingen in tijden van grote crises.  In deze column vraag ik me hardop denkend af: wat zou voor de politieke partijen en de kiezers in Zeist een dragend idee kunnen zijn om deze crises het hoofd te bieden?

De afgelopen jaren streefde de regering naar een kleinere overheid en werd onze nationale verzorgingsstaat op meerdere fronten hervormd en afgeslankt. De collectief georganiseerde solidariteit lijkt landelijk en lokaal uit het vaandel verdwenen. De rechten van het individu of het bedrijfsleven werden belangrijker dan de rechten van de gemeenschap. Of zoals Toon Hermans het in bovenstaand gedichtje verwoordt: “De samenleving houdt meestal bij de voordeur op.”

En nu, in deze tijden van crises? Algemeen gesteld: de samenleving en het individu kunnen niet zonder georganiseerde solidariteit, zoals bij de coronacrises recent nog is gebleken. Eenvoudigweg omdat dit de meest beschaafde uitweg is om uit de crisis te komen en omdat het in onzekere tijden zekerheid biedt. Ook in een lokale samenleving is uiteindelijk niemand erbij gebaat wanneer we elkaar loslaten, wanneer de bescherming van de belangen van de een ten koste gaat van de bescherming van de belangen van de ander.

In de praktijk komt georganiseerde solidariteit erop neer, dat we middels herverdeling van geld streven naar een zekere mate van bestaanszekerheid voor iedereen. Investeringen in solidariteit zijn niet zinloos, de mensen die het moeilijk hebben kunnen minimaal blijven meedoen en het collectief plukt er de vruchten van. De zekerheid die we hieraan met elkaar ontlenen, vertegenwoordigt ook een economische waarde: als mensen zich in onzekere situaties bevinden, is het haast ondoenlijk om een risico te nemen dat henzelf en de maatschappij vooruithelpt.  

Bij solidariteit gaat het niet alleen om zekerheid, maar ook om een (gedeeld) gevoel van rechtvaardigheid. In Zeist zijn de verschillen in leefomstandigheden van de inwoners zeer, zeer groot. Een groep inwoners woont in luxe, soms vrijstaande huizen en een andere groep woont in een tochtige, gehorige driekamerflat 4 hoog achter met 5 kinderen en een te hoge energierekening. Weer anderen hebben geen eigen huis en staan in Zeist al acht jaar op de wachtlijst voor een betaalbare huurwoning.

In ons dorp wonen kinderen die met bijlessen en een eindtoetstraining naar de school van hun dromen kunnen gaan en andere kinderen die hun droom in rook zien opgaan, simpelweg omdat hun ouders niet over geld beschikken om deze bijlessen en trainingen te betalen.  

Georganiseerde solidariteit houdt in dat ernaar gestreefd wordt dat niemand buiten de boot valt, dat je collectief ervan uitgaat dat je de ander niet laat barsten en dat zaken eerlijk en rechtvaardig worden verdeeld en uitgevoerd. Dit houdt niet in dat iedereen zijn schoen kan zetten, maar wel dat de (gemeente)politiek erop gericht is dat de sterken de zwakkere helpen. Recente onderzoeken maken aannemelijk dat landen, steden en dorpen die sterk herverdeelden, die de solidariteit goed hebben georganiseerd, er beter in slagen het collectieve vertrouwen in elkaar en in het democratisch gekozen bestuur hoog te houden, dan gemeenschappen waarin dit niet het geval is.  

Op dit moment komen de verkiezingsprogramma’s van de diverse politieke partijen in Zeist van de pers. Ik hoop dat iedereen ze gaat napluizen op welke wijze de georganiseerde solidariteit bij de politieke partijen in Zeist vorm krijgt. Anders gezegd, laten we in Zeist gaan kijken of en hoe de verschillende politieke partijen “de voordeur” openzetten.