1 december 2018
tekst en foto’s: Dees Wilgehof-Sodaar
‘Ik haal de schuurmachine erover, kijken wat er dan gebeurt. Wat denk jij?’ Het schilderij waar Koen voor staat, staart ons al een jaar of drie aan. Dit valt mee. Veel vaker krijgt een schilderij de dreiging van een enkele reis open haard te verduren. Gelukkig hebben we die niet. Dat scheelt. Iets nieuws creëren is niet vanzelfsprekend, ook niet wanneer je beeldend kunstenaar of schrijver bent.
Geen schilderijverbranding dus, maar de schuurmachine erover: weghalen wat overbodig is en accepteren dat het fout ging. Dan maar kijken of hij verder kan. Onder de bovenste lagen komt in elk geval ribbelkarton vandaan, van een verhuisdoos die na geleverde diensten in elkaar zakte. Mooi toch, hergebruik? Wie een beetje rondsnuffelt op Pinterest ziet dat kunst met hergebruikte materialen helemaal niet zo bijzonder meer is. Je kunt je afvragen of het kunst is en wat belangrijker is: doen we de wereld er wel een plezier mee dingen die we niet altijd nodig hebben te hergebruiken in plaats van weg te gooien?
Hergebruik stimuleert niet om je gewoonten te veranderen. Het kietelt eerder onze gemakzucht. Onze oma’s zagen er geen been in om een boodschappentas - of twee - mee te nemen naar de markt en vol weer terug naar huis te sjouwen. Wij nemen nog te makkelijk een tasje aan bij de groenteboer of rekenen bij de super gauw even zo’n groot, stevig exemplaar af. Lekker makkelijk. De weekendboodschappen doen we met de auto, want dat past toch nooit op de fiets! Bovendien hebben we de hele week gewerkt, het huishouden wacht, de kinderen moeten nog naar sport of muziekles en ik mag toch ook nog wel even tijd voor mezelf?
En daar wringt de schoen, de onze ook. We willen wel anders en beter, maar gemakt dient de mens en de korte termijn is overzichtelijker dan de lange. In het atelier is de vraag naar wat er gebeurt als je van een schilderij de nieuwste lagen wegschuurt beantwoord: het haalt oude kleuren naar boven. Kleuren waarvan we wel wisten dat ze er nog waren, maar die we al lang niet meer hadden gezien. Uit oude en nieuwe lagen verf ontstaan nieuwe vormen, zonder dat er een druppel extra verf aan te pas komt. Er komt ruimte voor nieuwe ideeën en verandering van perspectief. Er ontstaat een dialoog tussen wat was en wat is.
Door het schilderij niet bij het vuil te zetten, krijgt het een nieuwe betekenis. Het prikkelt opnieuw de verbeelding. Net zoals toen het de eerste keer, nog naakt, op de ezel stond. Het is niet meer het schilderij dat het moest worden, maar ineens is dat niet meer erg. Wat het moest worden was gemak en gewoonte. En als je eerlijk bent zie je dat gemak eigenlijk gewoontes zijn, voorzien van een nieuwer laagje verf. Kunnen we de oude kleuren nog terugvinden?
Het is een gewaagde beslissing, kwetsbaar ook. Als je te lang schuurt op dezelfde plek ga je door het doek heen en ben je verder van huis. Maar het is het proberen waard te ontdekken wat over is van oude gewoonten en hoe gemakkelijk die misschien zijn. Nemen we een tasje aan of nemen we er zelf een mee? Kan het echt niet op de fiets? Laten we onze verbeelding prikkelen en de schuurmachine op al die niet-duurzame gewoontes zetten. Wat denkt u?
