De waarde van goed onderwijs voor iedereen

23 augustus 2020
tekst: Henny Fokkema; foto: Pixabay

  
Hoor Prediker. Over de dommen en gevatten
gaat onze zon op en de dood
veegt in zijn zeeën straks
weer achteloos hun woordenschatten.

–

Medische muizen zijn al ongelijk.
Hele families snappen niet, andere raden
hoe de verborgen kaas het snelste wordt bereikt.

–

Ze zijn naar huis.

–

En ook vandaag heb ik getornd aan fatum
en ben ik opgestaan, zoals het hoort,
tegen gemakzucht van de erfelijkheid.

Ed Leeflang

De dichter Ed Leerlang was onder andere leraar Nederlands op een middelbare school. Over het onderwijs schreef hij tal van gedichten, die vanuit verschillende perspectieven, de leraar, de juf en de leerlingen, een inkijk geven in de vele facetten die in de praktijk van het onderwijs een rol spelen. Ik koos voor dit gedicht omdat het begin verwijst naar het Bijbelboek Prediker . Met ‘Hoor Prediker’ geeft een onderwijsgevende aan het einde van de dag rekenschap van zijn dagelijkse taak en een columnist is nu eenmaal ook een soort van prediker, hij spreekt zich uit over zaken die hem aan het hart gaan.

In de 2^de strofe laat de dichter zien dat leerlingen net als proefmuizen in de doolhoftest sterk van elkaar verschillen qua leercapaciteiten, aanleg en talent. Als de leerlingen in de 3^e strofe naar huis zijn gegaan, verzucht de ik-figuur “ook vandaag …..  ben ik opgestaan tegen gemakzucht van de erfelijkheid”. De ik-figuur (de leraar) in het gedicht legt zich dus niet neer bij een lotsbestemming, nee, hij “tornt aan het fatum”.

In deze gedachte is het onderwijs aan kinderen losgekoppeld van de omgevingsfactoren en de sociale en economische omstandigheden van de ouders. Al naar gelang hun eigen aanleg en talenten worden kinderen op school kennis en vaardigheden bijgebracht en worden ze als zelfstandige wezens voorbereid op de wereld waaraan zij als volwassenen gaan deelnemen.

De schoolvakanties zijn bijna voorbij. De coronacrisis leidde en leidt tot situaties waarin het onderwijs anders georganiseerd moet gaan worden. Uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs blijkt dat het – ondanks de inspanningen die scholen en instellingen in de afgelopen periode leveren om onderwijs op afstand te kunnen aanbieden – in het gehele onderwijsveld maar nauwelijks lukt om te voldoen aan de bovengenoemde kerntaken van het onderwijs.

Draagkrachtige ouders zorgen ervoor dat de gaten die in het publieke onderwijs vallen, worden gedicht door particuliere instituten, waar hun kinderen bijles, huiswerkbegeleiding of examentraining krijgen. In het vorig schooljaar werd hieraan in Nederland zo’n 200 miljoen euro uitgegeven. “Het bijkopen van onderwijs is een teken van systeemzwakte”, schrijft Tommy Wieringa in de NRC van dit weekend, “het raakt de rijken in hun portemonnee en de armen in hun kansen”. 

Ongelijke kansen in het onderwijs hebben altijd bestaan. Echter, de huidige ontwikkelingen laten wel heel pijnlijk zien dat recht op goed onderwijs in Nederland inmiddels niet meer een kwestie is van aanleg en talent van de kinderen, maar grotendeels bepaald wordt door een onafwendbaar lot van materiële welstand of materieel onvermogen. Met het oog op de toekomst van de kinderen en onze maatschappij is dit een ontwikkeling die zich niet alleen bijna  ‘achteloos’ voltrekt, maar ook talent onbenut laat en de ongelijkheid in de samenleving op den duur nog meer vergroot.

Ook in Zeist wordt er met vlaggen geadverteerd voor een “brugklascursus”. Reclame richt zich altijd op een bepaalde doelgroep, in dit geval dus op welgestelde ouders die onderwijs kunnen bijkopen.  Als ik de vlag passeer dan denk ik als onderwijsvrouw: laten we met de dichter Leeflang stilstaan bij wat onderwijs, lesgeven, vormen van kinderen betekent en opstaan tegen dit gemak van materiële ongelijkheid en eisen, ons ervoor inzetten, dat alle kinderen in Zeist “de brugklascursus” krijgen die bij goed onderwijs past.  

Volgende column: Leven in het oog van corona