Zwijgen is goud

21 april 2024
tekst: Arend Postma en Ruud Vermaase; foto’s: Arend Postma

Sinds Ruud Vermaase naar Doorn is verhuisd mailt hij met Arend Postma over de voors en tegens van Doorn versus Zeist. In deel 20: de haarvaten van de samenleving.
 

Zeist, 27 maart 2024

Hoi Ruud,

Laten wij het eens hebben over de haarvaten van de samenleving, dus het sociale leven, in onze respectievelijke woonplaatsen Zeist en Doorn. En dan heb ik het niet over de banaliteit van betaald parkeren of het burgermannetje dat in de pen klimt om te klagen over de kermis die er een keer per jaar staat of de muziek in de uitgaansstraat.

Vroeger speelde het sociale leven in een stad, wijk of dorp zich af binnen de sportvereniging (Philips Sport Vereniging), Heveadorp bij Renkum, Gerodorp in Zeist, buurtkroeg of kerk. Daar werd dan de ellende gedeeld en heel soms, als dat er was, het goede nieuws – maar dat was dus vroeger.

Omdat deze instituten uit het straatbeeld verdwenen zijn, is er in mijn wijk Kerckebosch het wijkontmoetingscentrum Binnenbos voor in de plaats gekomen. Ik ben daar al een aantal jaren iedere maandag- en dinsdagmorgen te vinden om er aan mijn columns of andere documenten te werken. De kracht van het Binnenbos is voor mij: ik kan er ongestoord werken en ondertussen heb ik het gevoel erbij te horen en kan er nog iets opsteken ook.

De bezoekers van het Binnenbos, die uit de krochten van de wijk en omgeving opduiken, hebben één overeenkomst: hun uiteenlopende achtergrond van hoog- tot laagopgeleid, van beschermd wonen tot de hele wereld als werkterrein.

Vanachter mijn laptop vang ik gewild en ongewild voldoende gesprekken op, en die zijn alleen maar onverwacht. De bezoekers van het Binnenbos ervaren er vrijheid van spreken door een soort vluchtigheid, als op een station of vliegveld. Sommige komen er alleen maar om hun hart te luchten omdat er altijd wel een luisterend oor zit, en anders maar niet.

Zelf heb ik de indruk dat ik meer een luisteraar ben. Maar mijn omgeving denkt daar toch iets anders over, want als ik aan het woord dan hebben mijn luisteraars al gauw de neiging een andere zender te zoeken.

Dat talent om te luisteren, dat ik van mijzelf vermoed, stamt net als zoveel andere vaardigheden uit mijn jeugd. Want toen ik, eind jaren zestig, dagelijks met de bus van Bakhuizen naar Heerenveen reisde was ik op een dag ongevraagd oorgetuige van een gesprek tussen twee vrouwen dat over hun beider liefdesleven ging. De ene vrouw zat voor in de bus, vlak bij de chauffeur, en de andere zat helemaal achterin op de achterbank. Het gesprek ging ongecensureerd van voor naar achter door de bus en was vele malen beeldender en explicieter dan de spraakmakende roman Turks fruit van Jan Wolkers, die ik toen heimelijk in de bus las. Vanwege mijn nog jonge leeftijd werden mijn oortjes behoorlijk rood.

Van deze traumatische ervaring heb ik later maar een deugd gemaakt en heb mijzelf ervan overtuigd dat het beter is te luisteren en je onder te dompelen in zwijgen.

Ruud, hebben ze in Doorn ook een soort Binnenbos? En ben jij een luisteraar of een prater? 
 

Doorn, 11 april 2024

Ha Arend,

Vermoedelijk hebben we in Doorn maar één Binnenbos. Hier is alles, maar dan ook alles verzameld in het gemeentehuis, of moet ik zeggen Cultuurhuis Pléiade, of Bibliotheek, of Cantina, of Muziekschool, of Oudheidskamer… Allemaal aanduidingen die op het gebouw op het Kerkplein staan gespijkerd en leiden naar een centrale ruimte die mij aan jouw Binnenbos doen denken. Om mij te inspireren voor dit verhaal ben ik er met mijn laptop onder de arm op een middag binnen gewandeld.

Ja, het Cultuurhuis is de ideale plek om even lekker te zitten, voor je rust of juist contact. Er is gratis Wifi en verschillende hoekjes waar je kan zitten. Ik zag drie verschillende kranten en een lang rek met tientallen tijdschriften. Op een bank hangt schooljeugd met blauw en paars geverfd haar tegen elkaar aan. In een hoek zit de dorpsjournalist geconcentreerd te tikken om zijn deadline te halen, een keurige dame waarbij ik aan een hoge tafel ben gaan zitten is ook op haar laptop bezig. Na een paar minuten heb ik al contact met haar, als ze me vraagt of er een stopcontact is.

Midden in de ruimte staat een zwarte concertvleugel, waar ik wellicht ooit een lunchconcert op kan geven. Maar het meest opvallende van deze middag is dat er vier mannen reuzepret hebben aan het biljart wat er óók staat (het houdt niet op!). Ze spelen een discipline met vier ballen, twee witte, een rode en een gele bal. Ik heb deze light variant voor het laatste gezien in de kantine van mijn voetbalclub VUC in Den Haag. In het jeugdhonk om precies te zijn, als je ze alle drie raakt scoor je bonuspunten. En dat gebeurt af en toe, aan het gejoel te horen. Langs de blinde muren staan de boeken van de bibliotheek waarlangs mensen met een schuin hoofd de ruggen lezen.

Nee, in deze bibliotheek zit geen strenge mevrouw met een grijze knot en metalen brilletje die keihard ‘Ssssssttttttt’ voortbrengt als het te dol wordt in haar bibliotheek. Laat staan dat ze naar je toe sluipt als haar gesis geen effect heeft. Tijden veranderen Arend.

Jouw vraag… Tuurlijk: zwijgen is goud. Ook omdat ik de juiste woorden vaak pas vind als ik op weg ben naar huis…
 

Zeist 16 april 2024

Dat van de haarvaten van de samenleving, waar ik deze DITO mee begon, heeft Doorn of de gemeente Utrechtse Heuvelrug dus wel fraai opgelost. Want alles onder één dak en dan ook nog wel onder het dak van het gemeentehuis. Dat lijkt mij de natte droom van elke burgemeester, want dichter bij de burger kom je echt niet. Het biedt de gemeentelijke overheid ook de mogelijkheid om min of meer bewust of onbewust te controleren en zich daarmee in de haarvaten van de samenleving te begeven.

In het kader van bibliotheken pikte ik een stukje actualiteit op en daar werd ik niet echt vrolijk van. Want er zijn tegenwoordig bibliotheken die beveiliging in moeten huren omdat er jongeren zijn die het personeel beledigen en bespugen. Zover zal het met de bibliotheek in Doorn toch niet komen? Toch hoop ik maar voor Doorn dat de politie ook van onder dat grote dak van het gemeentehuis opereert.

Ik neem aan dat het biljart in de Cantina staat. Zo’n geluid van ketsende biljartballen kan je heel ver in de tijd terug werpen én het maakt dorstig. Daarom, jij en ik houden allebei wel van een stevig biertje op zijn tijd. Ik weet niet of de Cantina bieren faciliteert. Als dat niet het geval is dan ben je in Doorn aangewezen op het Plein 1923 met zijn cafés en restaurants. In het Binnenbos wordt een heel enkele keer bij de maaltijd een wijntje of een biertje geschonken. Daarom zijn we hier in het Keckebosch voor de rest aangewezen op AH en Mitra en reiken de haarvaten van de samenleving tot diep achter de voordeur.

Ruud, ik ben helemaal onder de indruk van die zwarte concertvleugel. Want op een of andere megalomane manier doet die mij aan de stationshal van Utrecht Centraal of Rotterdam Centraal denken. Ik denk, dat als jij daar een lunchconcert gaat geven het hele Cultuurhuis naar een hoger plan getild wordt en dat allemaal bij jou om de hoek. De werkelijkheid ligt er gewoon voor het oprapen.