18 oktober 2019
tekst: Henny Fokkema
Het thema van de boekenweek 2020 is: Rebellen en dwarsdenkers. Voordat ik over de waarde van een rebel en een dwarsdenker schrijf, lijkt het mij goed dat ik eerst vertel wat ik onder een rebel en een dwarsdenker versta. Zoals het woord zegt, is een “dwarsdenker” iemand wier/wiens denken loodrecht op een andere denkrichting staat, enigszins weerbarstig overkomt en soms ook wat scheef loopt. Een ander woord voor “rebel” is dwarsligger. Maar ja, dat zegt nog niet alles, want wil het van waarde kunnen zijn, dan gaat het er natuurlijk om waarvoor je rebelleert en waarom je dwarsdenkt.
Om dichtbij de actualiteit te blijven. Zijn de boeren die de afgelopen weken met trekkers het land platlegden rebellen/dwarse denkers? Ik zelf ben een boerendochter. Mijn vader, een rechtgeaarde ARP-er, fluisterde me postuum enigszins mopperend het antwoord in: "ben je mal, dit zijn geen dwarse denkers. Boeren klagen nu eenmaal graag, het merendeel van hen leeft eenvoudig, maar door hun bezit zijn de meesten relatief gezien rijk. Nee, zonder toestemming om te protesteren moeten ze niet met trekkers de wegen opgaan en het verkeer afsluiten.”
Zijn de Zeistenaren die schelden op de sociale media rebellen? Als je spreekt over rebellen en dwarsdenkers maakt het dan verschil op welke manier je rebelleert of dwarsdenkt? Mijn vader pleitte er altijd voor dat er oprechte en gefundeerde redenen moeten zijn om te rebelleren. Daarbij vond hij dat het respect voor de rechtstaat en de medemens nooit in het geding mocht zijn. Wat dit aspect betreft ben ik het steeds meer met hem eens geworden en geven zijn gedachten ruim 35 jaar na zijn dood mij een richting aan waaraan rebelleren en dwarsdenken moeten voldoen, willen ze waarde hebben. De dichter Remco Campert, de zoon van Jan Campert, een verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog, omschrijft verzet/rebellie als volgt:
Verzet begint niet met grote woorden
Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
zoals storm met zacht geritsel in de tuin
of de kat die de kolder in zijn kop krijgt
zoals brede rivieren
met een kleine bron
verscholen in het woud
zoals een vuurzee
met dezelfde lucifer
die een sigaret aansteekt
zoals liefde met een blik
een aanraking iets dat je opvalt in een stem
jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet
en dan die vraag aan een ander stellen
Het zou fijn zijn als de boeren of de mensen die schelden op de sociale media dit gedicht van Remco Campert konden lezen.
Het gevaar van deze milde wijze van verzet is wel dat hij tot norm wordt verheven en dat rebellen en dwarse denkers, de kleurrijke figuren die ons door hun gedrag of mening uit onze comfortzone halen, vanwege deze norm op voorhand de mond worden gesnoerd of door afkeuring worden neergesabeld wanneer zij pogen ons te dwingen om kritisch naar onszelf, de maatschappij en de politiek te kijken.
Ik begrijp dat het soms lastig is, zeker als opvattingen en meningen niet stroken met die van je zelf of als te dol overkomen. Maar wat zou een wereld zijn zonder rebellen en dwarsdenkers als Don Quichotte, Multatuli, Maarten Luther King, Alette Jacobs, enz., enz.? Wereldwijd, in Nederland en ook in Zeist blijven dwarse denkers en rebellen hard nodig om taboes en vastgeroeste standaarden te doorbreken en daadwerkelijke vernieuwingen te realiseren.
Om met een dwarse gedachte te eindigen: laat de financiele exploitatie van het Slot even los. Creëer in de culturele vleugel van Slot Zeist voor rebellen en dwarsdenkers een kosmopolistische, ecologische, solidaire, duurzame en onafhankelijke, lokale vrijplaats met nationale uitstraling. Laat dwarse denkers en rebellen onder de noemer van “de Marsmanlezingen” (een mooi eerbetoon aan deze vrijdenkende Zeisterse dichter) maandelijks hun stenen in de Slotvijver gooien.
Volgende column: De woede en de Wake
Mooi stuk!
Mooi stuk!
Ja inderdaad, er is verschil tussen dwarsdenken en dwarsliggen. Het denken is veel beweeglijker, een zaak moet van alle kanten bekeken worden voordat er een wijs besluit kan volgen. Dus dwarsdenken is essentieel.
En dwarsliggen is een noodgreep, alleen voor wanneer er iets belangrijks gebeurt dat schade aanricht. Dus waarbij niet genoeg is dwarsgedacht.
Godzijdank is de Raad van State dwars gaan liggen bij de giftige trucs van de overheidslobby voor industriële landbouw. Daar zitten enorme oogkleppen die maar één richting op kijken: groei en winst volgens de overgeleverde praktijk en marktideologie. Dwarseffecten worden genegeerd, zoals vergiftiging van bodem, lucht en water, uitsterven van planten- en diersoorten, afbranden van de Amazone voor veevoer voor onze vleesexport, decennialang decimeren van de boerenbevolking.
Hoog tijd voor een omvattend beeld van de landbouw en de effecten. Weg met de oogkleppen!
Rebellen en dwarsliggers
Mooi geschreven column met daarin het zeer toepasselijke gedicht van Remco Campert.
De reactie hierop van Jelle Schotteln die ingaat op het boerenprotest is uit mijn hart gegrepen. Laten wij vooral de boeren die al decennia geleden uit het systeem van "bulkproductie voor de export" zijn gestapt en zonder overheidssubsidies kleinschalig en duurzaam/biologisch voedsel voor ons produceren, een warm hart toedragen en hun producten kopen. Zij waren helaas onzichtbaar in het trekkersgeweld en het politiek debat van afgelopen week!