Zwevende kiezer en strategisch stemmen

26 november 2023
tekst en foto: Arend Postma

Tot het moment dat ik na een vrije val het rode potlood op het hokje zette was ik een zwevende kiezer. Niet welke partij was het probleem, ik had er twee, maar of ik strategisch of met het hart zou stemmen? Voor beide tactieken was veel te zeggen, zodoende werd ik tot het laatst in het stemhokje heen-en-weer geslingerd.  

Omdat Arend mijn voornaam is, behoor ik sowieso al tot de categorie zwevers. Als zeearend boven de Oostvaardersplassen, als keizerarend in de Spaanse Pyreneeën of als verre neef van de condor hoog in de Andes in Peru. Als een zwarte stip in de lucht zweeft de arend op grote hoogte. Van daar speurt hij met zijn arendsogen het landschap onder hem af, om zich daarna in een vrije val en met zijn volle gewicht op zijn prooi te storten. Zweven is het enige dat een roofvogel en een kiezer, die nog niet weet wat hij stemmen gaat, gemeen hebben.

Net als een drukke weg oversteken doe je kiezen uiteindelijk ook helemaal alleen. Want bij oversteken ken je je eigen kracht en zwakte zelf het best. Hetzelfde geldt voor de zwevende kiezer, want die wordt in de eenzaamheid en de neutraliteit van het stemhokje meedogenloos aan zijn lot overgelaten met de vraag: wat wil ik nou echt zelf, strategisch of met het hart?  

Verkiezingen zijn uiteindelijk niets meer en minder dan een enorme reclamecampagne waar op grote schaal van de nieuwste marketingtechnieken gebruik gemaakt wordt. Er zijn technieken waar op collectief geheugenverlies gespeculeerd wordt, op beperkte verstandelijke vermogens van de kiezer of juist een totale overschatting.

Daarom zijn er partijen die hun bestaan danken aan één enkele ijzersterke belofte die bij velen in het geheugen gegrift is. Andere partijen zijn meer gebaseerd op hun verleden, religie of een gedegen verhaal over de werkelijkheid van vandaag en morgen. Het blijft een spel van de juiste boodschap, op het juiste moment op de juiste plaats door de juiste persoon. Feit is wel, dat in een echte democratie na 4, 8 of 12 jaar de waarheid langzamerhand wel zichtbaar wordt.  

Als de stembureaus om 21:00 sluiten en ik op TV de eerste exitpolls zie, merk ik dat er iets bijzonders aan de hand is. Er heerst een zekere opwinding onder de presentatoren van het programma. En als ik een glunderende Geert Wilders levensgroot in beeld zie, begrijp ik onmiddellijk waar die opwinding vandaan komt. Er waren 4 partijen die in aanmerking kwamen om strategisch op te stemmen. De opwinding bij de redactie en het glunderen van Geert Wilders maken mij duidelijk dat de uitslag in feite al definitief is.

Daarom zie ik mijzelf weer worstelen in het stemhokje in het Binnenbos waar het rode potlood richting strategische stem op het enorme stembiljet glijdt – een bijna magisch moment. Dat geldt natuurlijk ook voor al die andere zwevers waarvan een groot deel hun keuze beloond zullen zien.

Het - soms win je en soms verlies je – is een pijnlijke realiteit die je alleen door slijtage en vooruitkijken op de been houdt. In een democratie met 18 miljoen mensen voel ik mij voor 1/18.000.000e deel wel verantwoordelijk voor dit uiteindelijke resultaat.  

Zonder op de verkiezingsavond gedronken te hebben, werd ik de volgende morgen toch met een kater wakker. Voor de insider betekent dit: ik had beter wél kunnen drinken.