Wat doen we met de open haard?

Wat is er gezelliger dan de stoelen bij de open haard te schuiven en het vuur aan te steken? Helaas is een open haard heel schadelijk voor je gezondheid en voor het milieu. Hans zocht naar een alternatief en vond die in de inzethaard.

20 oktober 2024
tekst: Hans Snel; foto’s: Annemieke Bol

Wat is er gezelliger dan - na een week hard werken en elkaar amper spreken - de stoelen bij de open haard te schuiven en het vuur aan te steken, onder het genot van een glaasje wijn en een hapje? Voor ons is dat in de wintermaanden wel een feestelijk moment van de week. Maar met mijn ambities om mijn klimaat-voetafdruk te verkleinen werd dit feestelijke moment wel steeds meer verpest door schuldgevoel. Want een open haard, dat kan toch eigenlijk niet meer? In dit blog vertel ik jullie hoe wij met dit dilemma zijn omgegaan en nu weer kunnen genieten van een knapperend vuurtje.

Het gebruik van een open haard is om vier redenen geen goed idee:

• Allereerst is het een uiterst inefficiënte manier van verwarmen. Het grootste deel van de warmte verdwijnt door de schoorsteen. 
• Wat er ook door de schoorsteen gaat, is een hele serie fijnstoffen. Mensen met luchtwegaandoeningen kunnen daar serieus last van hebben. Niet voor niets raadt RIVM aan om op windstille dagen niet te stoken. Op hun website kun je zien op welk moment dit af te raden is (stookalert). Inmiddels is volgens RIVM in Nederland de luchtvervuiling ten gevolge van houtstook ernstiger dan van het autoverkeer. 
• Ten derde verdwijnen niet alle fijnstoffen door de schoorsteen, maar komt er ook nog heel wat in je huiskamer terecht, ook bij goed ventileren. Het is dus gewoon hartstikke ongezond. 
• En niet in de laatste plaats stook je met je open haard behoorlijk wat CO2 de lucht in. Weliswaar niet afkomstig van fossiele brandstoffen, maar wel van bomen, die er jaren over doen om die CO2 weer op te slaan. 

In de afgelopen jaren hebben wij daarom het gebruik van de open haard al drastisch teruggebracht, van één à tweemaal per week naar tweemaal per maand in de maanden oktober tot en met maart. En nooit tijdens een stookalert. Een onverwacht effect was dat een avondje open haard ineens nog specialer werd. 

Om onze voetafdruk verder te verkleinen, zochten we naar alternatieven voor de open haard. De elektrische en gasvarianten hebben we één voor één afgekeurd als surrogaatoplossingen. En toen kwam ineens de inzethaard in beeld. Het was voor mij volkomen nieuw dat zo’n haard vele malen efficiënter is dan een open haard, een veel groter deel van de warmte in de woning houdt en door een slimme techniek de meeste fijnstoffen verbrandt. Terwijl van de open haard maar 15 procent van de warmte in de kamer terecht komt, is dit volgens de leverancier van de inzethaard minimaal 75 procent, dus vijfmaal zoveel. De rookgassen verdwijnen niet direct door de schoorsteen naar buiten, maar worden nogmaals in de haard gebracht, waardoor zo’n 90 procent van het fijnstof verbrandt. Helaas vond ik na lang zoeken nog geen objectieve wetenschappelijke onderzoeken waarin de open haard wordt vergeleken met een inzethaard, want anders had ik die graag met jullie gedeeld. We moeten het dus even doen met wat de fabrikanten verkondigen. 

In april is onze open haard eruit gesloopt en vervangen door een inzethaard. We hebben hem deze week voor het eerst gebruikt en het verschil in warmteafgifte is direct merkbaar. Ook ervaren we een veel schonere lucht in de kamer. En we doen minimaal tweemaal zolang met dezelfde hoeveelheid hout. 

In september deden we mee aan een training duurzaam stoken, aangeboden door de leverancier. Hierin leerden we de zogenaamde omgekeerde of Zwitserse stookmethode. Dat is een hele verantwoorde manier van stoken, die leidt tot minder fijnstof en een hoger rendement. In plaats van het vuur onderaan aan te steken wat met de nodige rookontwikkeling gepaard gaat, doe je dat bovenop. Het vuur kruipt nu langzaam steeds verder omlaag en de rookontwikkeling is minimaal. 

Ik kijk nooit uit naar de herfst en de winter, maar zal er dit jaar meer van genieten. Met minder schuldgevoel, meer warmte en een gezondere binnenlucht. Dankzij ons stookcompromis én de inzethaard hebben we onze CO2-uitstoot met zo’n 85 procent teruggebracht (3 keer minder vaak stoken plus tweemaal zo weinig hout). 

Ik ben benieuwd hoe jullie er tegenaan kijken. Heb je zelf een open haard? En worstel je daar ook mee? Heb je hem net als ik vervangen of misschien helemaal laten weghalen? Of lever jij je klimaatbijdrage op andere fronten en laat je jouw open vuurtje niet afnemen? Laat het mij weten onder dit blog.