Wo ist das Schloss?

3 september 2023
tekst en foto’s: Ruud Vermaase en Arend Postma

Sinds Ruud Vermaase naar Doorn is verhuisd mailt hij met Arend Postma over de voors en tegens van Doorn versus Zeist. In deel 7: de kastelen.
 

Zeist, 5 augustus 2023

Hoi Ruud,

Het is natuurlijk wel zo, dat jij elke dag dat je langer in Doorn woont steeds meer een expert wordt van de twee werelden die Doorn en Zeist heten. Daarmee worden in de loop van de tijd de minor details van de verschillen (of overeenkomsten) tussen Doorn en Zeist steeds boeiender en groter.  

Wij willen nog weleens in de omgeving fietsen en zo komen we ook regelmatig in en door Doorn. Als we dan vanuit Kerckebosch over de Arnhemse Bovenweg dwars door Driebergen in Doorn aankomen is de overgang naadloos. Dan lijkt het alsof het van Zeist naar Doorn een groot woonerf is dat zich eindeloos uitstrekt in alle anonimiteit en onzichtbaarheid van de Utrechtse Heuvelrug. Zou dit het voorland van heel Utrecht of zelfs heel Nederland kunnen worden?

Dan stort ik mij maar in de details want het landschap is in dit geval ongrijpbaar. Dat was wel anders toen ik ooit in de trein van het kapitalistische Westen naar het communistische Oosten reisde. Op een of ander manier kon ik toen aan de kleur van de bomen, het gras en andere gewassen in het landschap de overgang van de ene ideologie in de andere terugzien. Een boeiende conclusie die ik daarna schromelijk verwaarloosd heb, maar dit terzijde.

Dan hebben we het nog niet over de monumentale gebouwen gehad die zich in onze beider woonplaatsen bevinden: Huis Doorn en Slot Zeist.  

Dat Slot Zeist het enige gezicht van Zeist lijkt te zijn, vind ik soms wel benauwend en misplaatst. Want omdat wij ook nog Vollenhove met zijn L-flat hebben, en daarmee wat ooit de grootste flat van Europa was binnen onze grenzen. Welke rol speelt en welke plaats heeft Huis Doorn in Doorn?
 

Doorn, 16 augustus 2023

Ha Arend,

Opgegroeid in het ‘deftige’ deel van het westen van ons land heb ik altijd erg bewonderend rondgereden op de Heuvelrug en, vooruit, het Gooi. De statige oude landhuizen vind ik hier veel smaakvoller en vooral warmer dan in het koudbloedige afstandelijke Wassenaar. Maar let wel, veel van mijn beste vrienden en vriendinnen komen uit Wassenaar, dus zal ik altijd wel warme gevoelens aan dat dorpje blijven houden.

Je legde de kaart van Vollenhove op tafel, waarop je mijn reactie vroeg of Doorn iets soortgelijks heeft. Als iconisch gebouw is natuurlijk het flatgebouw niet te overtreffen in Nederland en zelfs wijd daarbuiten. Moeders van kinderen op basisschool ‘Het Spoor’ vertrouwden mij tijdens mijn allereerste maanden in Zeist al vertrouwelijk toe: “Liever een slecht huwelijk dan wonen in Vollenhove.”

Ik zal moeten ontdekken of een dergelijke uitspraak ook in Doorn rondgaat op de schoolpleinen.

Gelukkige gezinnetjes zie ik vaak genoeg hier. Ik woon op slechts 50 meter afstand van het ‘achterdeurtje’ dat mij meteen op het landgoed van ‘De Keizer’ brengt, zoals Doornaren liefkozend het prachtige park noemen. In die liefdevolle omschrijving klinkt zóveel binding met ‘De Keizer’. En er gebeurt relatief veel rondom Huis Doorn. Tijdens mijn dagelijkse wandelingen met de honden ben ik in deze 3 maanden al gestuit op een ‘grenspost’ die ineens was gebouwd. Kinderen konden er smokkelen door grenswachten te ontwijken. Superspannend natuurlijk. Een andere keer kwam ik verspreid door het park verklede mensen tegen die oude ambachten acteerden. Ik zag oldtimers die voor de Orangerie verzamelden. Ik ben door een legerkamp heen gelopen en deze week zag ik kinderen touwtrekken op het Zomerfeest met een vossenjacht naar allemaal fraai uitgedoste mensen. Afgelopen weekend de Kastelentocht waarbij een kleine twintig aangespannen paardenwagens het park aandeden. En tijdens Koningsdag wordt het grote grasveld volgebouwd met standjes, barretjes en podia.

Omdat ik met die honden als vriendelijke stokoude ‘local’ overkom, schieten toeristen mij regelmatig aan met de vraag “Wo ist das Schloss?”. Ik spijker mijn Duits hier behoorlijk bij. En ja, voor de Koot & Bie liefhebbers, ik heb er eentje helemaal laten omlopen naar de grote toegangspoort aan de Langbroekerweg terwijl hij me pal voor het openstaande ‘achterdeurtje’ naar ‘Das Schloss’ aansprak.

Wat ik wil suggereren is dat het allemaal veel toegankelijker is dan die elitaire markten bij Slot Zeist. Je moet, naar mij idee, dan net teveel toegang betalen om er spontaan even overheen te wandelen om een ijsje te kopen of een kopje koffie te drinken. Maar aan het volle parkeerterrein bij Jonathan is dat niet af te lezen overigens. Misschien is het grote Zeist de kneuterigheid van verkleed rondlopende mensen die kinderen vermaken voorbij…
 

Zeist, 20 augustus 2023

Inderdaad Ruud, die elitaire markten bij Slot Zeist en die verkleedpartijen rondom Huis Doorn zeggen uiteindelijk meer dan genoeg over wat voor vlees we in de kuip van onze woonplaatsen hebben.

Ik begrijp dat waar jij in Doorn overspoeld wordt door Duitsers die jou met ‘Wo is das Schloss’ overvallen, jij ze toch met een variant op ‘Do ist der Bahnhof’ in het denkbeeldige riet hebt kunnen sturen.

Zo’n soort neiging krijg ik als ik zie hoe al die handel in Brocante en Vintage rondom Slot Zeist als een ‘fair’ aangeprezen wordt, waarom niet gewoon het Nederlandse woord ‘markt’? Want altijd weer denk ik - bij elk evenement dat in Zeist georganiseerd wordt - dat het uit de koker van een gelikte citymarketing machine komt. Wat is Zeist nu anders dan Zutphen, Harderwijk, Hoorn of Hoogeveen om zich met een Slot en het deftige imago te onderscheiden?

Maar als ik dan al die gelukkige mensen met grote plastic zakken vol Brocante en Vintage langs de vijvers van het Slot Zeist naar hun auto zien lopen, denk ik: ‘waar heb ik het eigenlijk over?’

Dan duik ik liever in de haarvaten en de psyche van onze woonplaatsen en ontkom ik niet aan de dorpen met hun dorpsfeesten zoals ik die uit mijn verleden in Friesland ken. Het leven was er overzichtelijk want de kerk stond er in het midden en de kroeg was op kruipafstand.

Toen ik daar nog woonde was er in de zomer elk weekend wel ergens een dorpsfeest en daar moesten wij dan natuurlijk wel bij zijn. De mate van losbandigheid en liederlijk gedrag werd bepaald door welke kerk er in het midden stond. Vergeleken bij deze dorpsfeesten was het carnaval dat zich onder de rivieren afspeelde meer een Tupperware-party.  

Maar Slot Zeist heeft ook een andere kant. De Rijdende Rechter heeft er een aantal jaren zijn hoofdkwartier gehad. De lijst van grote artiesten die er ooit opgetreden hebben is eindeloos. Ooit zag ik er een optreden van Jules Deelder en onlangs nog de oogverblindende Ellen ten Damme.

En de nieuwjaarsrecepties die er verspreid over het hele slot gehouden worden, zijn voor mij altijd een aangename start van het nieuwe jaar.