Spoorwegmuseum toont 150 jaar Nederlandse spoorwegaffiches

5 juni 2021
tekst en illustraties: Spoorwegmuseum

De tentoonstelling ‘Spoor van Verbeelding’ stond al sinds februari in de startblokken en kan nu eindelijk geopend worden. Het Spoorwegmuseum opent op 5 juni de deuren met deze kleurrijke tentoonstelling.

Vanaf 5 juni kunnen bezoekers zich onderdompelen in de spoorhistorie aan de hand van ruim 100 spoorwegaffiches. De veelal fraaie en kleurrijke affiches laten niet alleen de geschiedenis van het reizen per spoor zien, naar ook de ontwikkeling van ontwerpstijlen. In het ‘Atelier van Verbeelding’ kunnen kinderen met behulp van een speurtocht en een tiental ontwerptips zelf een affiche maken. De tentoonstelling ‘Spoor van Verbeelding, 150 jaar Nederlandse spoorwegaffiches’ is tot en met 21 november 2021 te zien in het Spoorwegmuseum.

Kleurrijke reclame
In de begintijd van de spoorwegen bestonden aanplakbiljetten alleen uit tekst. Dat veranderde eind 19e eeuw door de komst van de steendruktechniek. Dit maakte het mogelijk kleurrijke reclameplaten te maken. Vanaf dat moment brachten affiches op stations en in reisbureaus de reisbestemmingen, treinen en passagiers op een aantrekkelijke manier in beeld. De tentoonstelling geeft een prachtige blik op deze ontwikkeling.

Bekende ontwerpers
In de tentoonstelling zijn affiches te zien van bekende ontwerpers zoals  A.M. Cassandre, Frans Mettes, Joop Geesink en Anthon Beeke. De vroegste geïllustreerde spoorwegaffiches werden eind 19e eeuw gemaakt voor boottreinen door de later bekende architect H.P. Berlage. Affiches om buitenlandse toeristen per trein naar 'Holland' te trekken, werden vaak in de buurlanden geproduceerd. Deze schetsten een beeld van molens, bloembollen­velden en meisjes in klederdracht. In de tentoonstelling zijn hiervan een aantal mooie voorbeelden te zien.

NS-reclames
Door de economische crisis in de jaren dertig moest NS reizigers zien te trekken. In die tijd verschenen veel affiches voor speciale kaartjes of met algemene slogans. Na de Tweede Wereldoorlog reageerde NS op de concurrentie van de auto(bus) met vakantie- en autoslaaptreinen. Ook daarvoor werd met affiches reclame gemaakt. Later richtte de NS zich op specifieke doelgroepen, zoals tieners en 65-plussers, rond de eeuwwisseling kwamen de hogesnelheidstreinen in beeld. De affiches geven niet alleen een kijkje in de spoorgeschiedenis, maar laten ook de ontwikkeling van ontwerpstijlen zien. Zo is de invloed van de beroemde ontwerper A.M. Cassandre duidelijk zichtbaar op de verschillende affiches.

Gastconservator Arjan den Boer
De tentoonstelling is samengesteld door verzamelaar en publicist Arjan den Boer. De affiches komen uit de omvangrijke collectie van het Spoorwegmuseum, uit de verzameling van de samensteller en van enkele musea en archieven in binnen- en buitenland. Sommige zijn nooit eerder geëxposeerd of komen, gevoelig als de originele steendrukken zijn voor licht, sinds lange tijd weer uit de lades van het depot. Daaronder zijn ook zeldzame exemplaren van de Franse Art Deco-grootmeester A.M. Cassandre.

Kinderactiviteiten
Tijdens de expositie kunnen kinderen in het ‘Atelier van Verbeelding’ zelf aan de slag . Een speciaal speurboekje leert ze goed te kijken naar een affiche, met een tiental ontwerptips kunnen ze uiteindelijk in het speciale atelier het ultieme affiche maken.

Boek
Inmiddels is bij uitgeverij Thoth het rijk geïllustreerde boek '150 jaar Nederlandse spoorwegaffiches' verschenen, geschreven door Arjan den Boer. Het boek is te koop in de museumwinkel.