Kerstmis vieren in Friesland en Zeist

18 december 2021
tekst: Arend Postma

Afgelopen 1 december was het achtenveertig jaar geleden dat ik vanuit Friesland naar Zeist kwam om er na diverse verhuizingen binnen Zeist nog steeds te wonen. Daardoor bestaat mijn leven uit twee verledens: het eerste beslaat twintig jaar in Friesland en het andere de rest in Zeist. Zo ook mijn herinneringen aan kerstmis. Omdat de winters vroeger nog echt winter waren, spelen mijn herinneringen aan een witte kerst zich grotendeels in Friesland af.

Bakhuizen, waar ik opgroeide, was één van de vijf katholieke enclaves in het voor de rest overwegend protestantse Friesland. Dat betekende de St. Odulphuskerk in het midden van het dorp met diverse kroegen op kruipafstand. Het gezag van de katholieke kerk ter plekke was een stevig fundament voor de lichtheid van het bestaan en daardoor was het dorp op zondagmiddag een magneet voor leeftijdgenoten uit omliggende dorpen met een iets strengere leer.

De nachtmis in de overvolle kerk was toen voor alle parochianen het hoogtepunt van het jaar, waarna iedereen door de witte straten keurig huiswaarts ging. Op tweede kerstdag was er een groot concert voor de wijde omgeving in de kerk en klaverjassen in de kroegen. Mijn vader had het over kerstmis alsof die toen altijd wit was. Hij was geboren en getogen op het Oudemirdumer Klif aan het IJsselmeer, toen nog Zuiderzee. Op kerstavond baande hij zich met zijn vader en broers en zusters, 5 kilometer lang, een weg door de diepe sneeuw langs de Zuiderzeekust om in de St. Odulphuskerk in Bakhuizen de nachtmis bij te wonen. Daarna weer dezelfde weg terug om thuis op de boerderij aan het kerstmaal te beginnen.

Dat was Friesland toen. Nu, in Zeist anno 2021, kleuren mijn herinneringen aan de kerst steeds groener met vooral veel miezerregen. Dus hetzelfde kerstfeest met dezelfde boodschap en goede bedoelingen, maar dan in een andere verpakking.

Deze metamorfose van de kerst had geen negatieve invloed op de bijbehorende gastronomie. Want met mijn Zeister vrienden van het eerste uur ging het gourmetten met kerstmis onverminderd door – de vette walm van vorig jaar was nauwelijks verdwenen of de nieuwe steeg op. Het benodigde vlees haalden we bij slagerij Hensbergen aan de Van Reenenweg en het bier, de wijn en de whiskey voor de Irish Coffee bij de, voor mij, legendarische Curio Cave op de Montaubanstraat. Daarna naar de Schavuit om het kerstfeest op gepaste wijze af te sluiten.

Geen kerstmis zonder kerstkaarten, dus die kocht ik altijd op de kerstkaartenafdeling van V&D bij de achteruitgang aan het grote parkeerterrein. Daar kwam ik Jack Spijkerman tegen. Ik kende hem van de Schavuit, waar ik soms een biertje met hem dronk als hij net uit Hilversum kwam waar hij iets met Sonja Barend had gedaan. Jack was toen nog onderwijzer op christelijke basisschool De Sluis in Zeist.

Hij zei: ‘Ze horen erbij, maar die kerstkaarten zijn elk jaar weer een ramp.’

Ik zuchtte: ‘Inderdaad, vertel mij wat, en die zelfgemaakte kaarten maken het alleen maar erger!’

Jack: ‘Ja, die deprimerende producten van huisvlijt, met hun meerdere lagen, hebben best een grote impact als je geestelijke gesteldheid te wensen overlaat.’

Met mijn dochter ging ik op kerstavond naar de nachtmis in de Josephkerk aan de Rozenstraat. Deze kerk bracht mijzelf dezelfde kerstbeleving, die ik gedurende mijn Friese verleden in de St. Odulphuskerk in Bakhuizen had: ‘De herdertjes lagen bij nachte’ en andere klassiekers.

Een enkele keer gingen we eerst nog even naar het café ertegenover aan de Dahliastraat. Daar hing dan een bepaalde niet echt vrolijke sfeer die naadloos bij de kerstavond aansloot en daar voelde ik mij niet onprettig bij. Na de nachtmis was de wandeling naar huis met zijn tweeën door de verlaten straten van nachtelijk Zeist een bijna hemelse ervaring. Die ‘maakte de wereld een klein beetje mooier’, zoals Herman van Veen zingt.

Voor dit jaar hebben mijn vriendin en ik een kerstarrangement in het oosten van het land geboekt.