Meer dementie in Zeist

De gemeente Zeist telde in 2023 ongeveer 1400 mensen die lijden aan een vorm van dementie. De verwachting is dat dit stijgt naar ongeveer 1700 mensen in 2030. Maar er zijn verschillende vormen van dementie. Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie?

27 december 2024

tekst en foto: Margot ten Hoor

De gemeente Zeist telde 1400 mensen die lijden aan een vorm van dementie in 2023. De verwachting is dat dit aantal in de komende jaren zal gaan stijgen. In het jaar 2030 verwacht men een stijging naar 1700 mensen in Zeist die lijden aan een vorm van dementie. 

Zodra een zorgvrager (zoon, dochter of familielid) het Verpleeg Collectief in Zeist opbelt met een zorgvraag vanwege dementie vraag ik meestal meteen om welke vorm van dementie het gaat. Voor het verloop van de zorg is het belangrijk om te weten om welke vorm van dementie het gaat. Deze informatie gebruik ik wanneer ik een zorgteam samenstel. De twee meest bekende vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer en Vasculaire dementie. De ziekte van Alzheimer is van deze twee de vorm van dementie die het meeste voorkomt. Het verloop van beide vormen van dementie kan echter heel anders zijn, waardoor een andere benadering nodig is. 

Verschil tussen Alzheimer en vasculaire dementie 
Als het gaat om geheugenverlies en cognitieve problemen, kunnen de termen "Alzheimer" en "dementie" vaak door elkaar worden gebruikt. Maar wat is nu eigenlijk het verschil tussen Alzheimer en dementie? En waarom is het belangrijk om dat te weten?

Hoewel Alzheimer een veelvoorkomende vorm van dementie is, is niet elke vorm van dementie Alzheimer. Dementie is eigenlijk een overkoepelende term die wordt gebruikt om een breed scala aan symptomen te beschrijven die verband houden met geheugenverlies en cognitieve achteruitgang. Alzheimer daarentegen is een specifieke vorm van dementie die wordt gekenmerkt door progressieve geheugenproblemen en cognitieve stoornissen.

Door het verschil tussen Alzheimer en dementie beter te begrijpen, kun je de juiste stappen nemen om een diagnose te krijgen en passende ondersteuning en behandeling te zoeken. 

De ziekte van Alzheimer begrijpen
De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening die langzaam de hersenfunctie aantast en uiteindelijk leidt tot geheugenverlies, veranderingen in het denkvermogen en gedragsproblemen. Het is de meest voorkomende vorm van dementie, verantwoordelijk voor ongeveer 60 tot 80 procent van alle gevallen. Hoewel het meestal voorkomt bij oudere volwassenen, kan het ook op jongere leeftijd beginnen. 

De ziekte van Alzheimer wordt gekenmerkt door de opeenhoping van eiwitafzetting in de hersenen, die interfereren met de normale communicatie tussen de zenuwcellen. Deze verstoringen leiden tot het afsterven van zenuwcellen en uiteindelijk tot een achteruitgang van de cognitieve functies. Deze cognitieve functies komen dan ook niet meer terug. 

Hoewel de exacte oorzaken van de ziekte van Alzheimer nog niet volledig begrepen zijn, zijn er verschillende risicofactoren geïdentificeerd, waaronder leeftijd, genetica, levensstijl en omgevingsfactoren. Hoewel er op dit moment geen genezing voor de ziekte van Alzheimer is, zijn er behandelingen beschikbaar om de symptomen te verlichten en de progressie van de ziekte te vertragen.

Dementie begrijpen
Dementie is een overkoepelende term die wordt gebruikt om een breed scala aan symptomen te beschrijven die verband houden met geheugenverlies en cognitieve achteruitgang. Het is geen specifieke ziekte, maar eerder een verzameling van symptomen die het dagelijks functioneren van een persoon kunnen beïnvloeden.

De symptomen van dementie kunnen variëren, afhankelijk van de oorzaak en het gebied van de hersenen dat wordt aangetast. Naast geheugenverlies kunnen mensen met dementie problemen hebben met taal (afasie), oordeel, concentratie, planning en het uitvoeren van dagelijkse taken (apraxie). Ze kunnen ook gedrags- en stemmingsveranderingen ervaren, zoals prikkelbaarheid, depressie, angst en apathie.

Dementie kan worden veroorzaakt door verschillende aandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie, Lewy body dementie, frontotemporale dementie en de ziekte van Parkinson. Elke vorm van dementie heeft zijn eigen unieke kenmerken en symptomen. Het is belangrijk om een juiste diagnose te krijgen om de juiste behandeling en ondersteuning te kunnen bieden.

Belangrijke verschillen tussen Alzheimer en vasculaire dementie
Hoewel Alzheimer een vorm van dementie is, zijn er enkele belangrijke verschillen die de twee onderscheiden. Het belangrijkste verschil is dat Alzheimer een specifieke ziekte is, terwijl dementie een overkoepelende term is die verschillende aandoeningen omvat.

Alzheimer wordt gekenmerkt door progressief geheugenverlies, cognitieve achteruitgang en gedragsveranderingen. Dementie daarentegen kan verschillende symptomen hebben, afhankelijk van de oorzaak en het gebied van de hersenen dat wordt aangetast. Het kan ook andere vormen van cognitieve stoornissen omvatten, zoals problemen met taal, oordeel en planning.

Een ander verschil tussen Alzheimer en dementie is de leeftijd waarop ze meestal voorkomen. Alzheimer treft meestal oudere volwassenen, terwijl andere vormen van dementie op elke leeftijd kan voorkomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Oorzaken en risicofactoren van Alzheimer en dementie
De exacte oorzaken van de ziekte van Alzheimer en dementie zijn nog niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende risicofactoren geïdentificeerd die het risico kunnen verhogen. Leeftijd is een belangrijke risicofactor, aangezien het risico op zowel Alzheimer als dementie toeneemt met de leeftijd.

Daarnaast kunnen genetica een rol spelen, vooral bij Alzheimer. Mensen met een familiegeschiedenis van de ziekte hebben een hoger risico op het ontwikkelen ervan. Andere risicofactoren zijn onder meer hart- en vaatziekten, diabetes, hoge bloeddruk, roken en alcoholmisbruik (Syndroom van Korsakov). 

Hoewel sommige risicofactoren niet kunnen worden veranderd, zoals leeftijd en genetica, zijn er wel stappen die je kunt nemen om het risico te verlagen. Het handhaven van een gezonde levensstijl, inclusief regelmatige lichaamsbeweging, een uitgebalanceerd dieet en het vermijden van tabak en overmatig alcoholgebruik, kan helpen het risico op Alzheimer en dementie te verminderen.

Oorzaken en risicofactoren van vasculaire dementie
Vasculaire dementie wordt veroorzaakt door schade aan bloedvaten in de hersenen. Deze schade kan optreden als gevolg van een beroerte, waarbij de bloedtoevoer naar bepaalde delen van de hersenen wordt onderbroken. Andere oorzaken kunnen onder meer hypertensie, diabetes, hartaandoeningen en hoge cholesterolwaarden zijn. Risicofactoren voor vasculaire dementie zijn vergelijkbaar met die van hart- en vaatziekten, zoals roken, obesitas en levensstijl.

Symptomen van de ziekte van Alzheimer en dementie
De symptomen van de ziekte van Alzheimer en dementie kunnen variëren, maar er zijn enkele overlappende symptomen die vaak voorkomen. Geheugenverlies is een veelvoorkomend symptoom bij zowel Alzheimer als vasculaire dementie, vooral het moeite hebben met het onthouden van recente gebeurtenissen en het herkennen van bekende mensen en plaatsen. 

Andere veelvoorkomende symptomen zijn onder meer problemen met taal, zoals moeite met het vinden van de juiste woorden, veranderingen in stemming en gedrag, zoals prikkelbaarheid en verwarring, en problemen met het uitvoeren van dagelijkse taken, zoals het aankleden en koken.

Bij de ziekte van Alzheimer verergeren de symptomen in de loop van de tijd, waarbij de persoon steeds meer afhankelijk wordt van anderen voor dagelijkse activiteiten. Bij vasculaire dementie kunnen de symptomen variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en het gebied van de hersenen dat wordt aangetast. Een persoon met vasculaire dementie kan meer heldere dagen of momenten hebben ten gevolge van de algehele lichamelijke toestand. De ziekte van Alzheimer is meer progressief, waardoor verloren functies niet of nauwelijks terugkeren. Er is dus wel degelijk verschil tussen Alzheimer en vasculaire dementie 

Diagnose en behandelingsmogelijkheden voor de ziekte van Alzheimer en dementie
Het stellen van een juiste diagnose voor de ziekte van Alzheimer en dementie kan een complex proces zijn. Er is geen enkele test die definitief kan bepalen of iemand de ziekte van Alzheimer of vasculaire dementie heeft. In plaats daarvan wordt de diagnose gesteld op basis van een combinatie van medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, neuropsychologische tests en beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan.

Hoewel er op dit moment geen genezing voor de ziekte van Alzheimer is, zijn er behandelingen beschikbaar om de symptomen te verlichten en de progressie van de ziekte te vertragen. Medicijnen kunnen worden voorgeschreven om geheugenverlies en cognitieve problemen te verminderen, terwijl andere behandelingen gericht zijn op het beheersen van gedrags- en stemmingsproblemen.

Voor andere vormen van dementie zijn de behandelingsopties afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij vasculaire dementie kunnen bijvoorbeeld medicijnen worden voorgeschreven om de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren, terwijl bij Lewy body dementie medicijnen kunnen worden voorgeschreven om hallucinaties en bewegingsproblemen te verminderen.

Naast medicatie kunnen ook niet-medicamenteuze behandelingen effectief zijn, zoals cognitieve stimulatie, fysiotherapie, ergotherapie en emotionele ondersteuning. Het is belangrijk om een individueel behandelplan te ontwikkelen dat is afgestemd op de specifieke behoeften en symptomen van de persoon met Alzheimer of dementie.

Ondersteuning en zorg voor mensen met Alzheimer en dementie
Het omgaan met de ziekte van Alzheimer en dementie kan zowel emotioneel als fysiek uitdagend zijn, zowel voor de persoon zelf als voor de mantelzorgers. Het is belangrijk om een goede ondersteuning en zorg te bieden om de kwaliteit van leven te verbeteren en stress te verminderen. Het inzetten van belevingsgericht thuiszorg kan verlichten bieden voor mantelzorgers en degene die lijdt aan dementie zelf. 

Voor mensen met Alzheimer en dementie kan professionele zorg nodig zijn, zoals thuiszorg, dagopvang of opname in een verpleeghuis, afhankelijk van de ernst van de symptomen. Het bieden van een veilige en gestructureerde omgeving kan helpen bij het verminderen van angst en verwarring.

Voor mantelzorgers is het belangrijk om voldoende ondersteuning te krijgen om burn-out te voorkomen. Het kan nuttig zijn om lid te worden van een ondersteuningsgroep, waar je ervaringen kunt delen en tips kunt krijgen van anderen die in dezelfde situatie verkeren. Het is ook belangrijk om goed voor jezelf te zorgen, zowel fysiek als emotioneel, en hulp te vragen wanneer dat nodig is.

Omgaan met dementie voor verzorgers van mensen met Alzheimer en dementie
Als mantelzorger van iemand met de ziekte van Alzheimer of dementie is het belangrijk om jezelf goed te informeren en praktische strategieën toe te passen om de zorg te vergemakkelijken. Hier zijn enkele nuttige tips:

1. Creëer een gestructureerde omgeving: Houd routines en dagelijkse activiteiten consistent om verwarring te verminderen. Label belangrijke items en maak gebruik van herinneringshulpmiddelen, zoals kalenders en klokken.

2. Bied ondersteuning bij dagelijkse taken: Help bij het aankleden, eten en persoonlijke verzorging. Moedig de persoon aan om zo zelfstandig mogelijk te blijven, maar bied waar nodig hulp.

3. Communiceer op een duidelijke en eenvoudige manier: Gebruik korte zinnen en eenvoudige woorden. Stel één vraag tegelijk en geef de persoon voldoende tijd om te reageren.

4. Creëer een veilige omgeving: Verwijder eventuele gevaren in huis, zoals losse tapijten of elektrische apparaten. Installeer beveiligingsmaatregelen, zoals handgrepen in de badkamer en alarmsystemen.

5. Zorg voor je eigen welzijn: Neem regelmatig pauzes en zoek ondersteuning van andere familieleden, vrienden of professionele zorgverleners. Zorg voor voldoende slaap, gezonde voeding en beweging.

Onderzoek en vooruitgang op het gebied van de ziekte van Alzheimer en dementie
Er wordt voortdurend onderzoek gedaan naar de oorzaken en genezing van de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie. Hiervoor zal ook in de komende jaren blijvende interesse voor zijn aangezien in Zeist en de rest van Nederland het aantal ouderen toe zal nemen.