Carillon als thuis

2 augustus 2023
tekst: Ruud Vermaase en Arend Postma; foto: Ruud Vermaase

Sinds Ruud Vermaase naar Doorn is verhuisd mailt hij met Arend Postma over de voors en tegens van Doorn versus Zeist. In deel 6: typische geluiden.
 

Doorn, 27 juli 2023

Wat geeft je het gevoel van weer thuis zijn na een tijdje weg te zijn geweest? Echt weer thuis! Van dat alles is weer bij het oude is? In Zeist heb ik dat nooit zo geweten. Niet als ik na een lange etappe vanuit Toscane weer over de Weteringlaan naar Brugakker reed. Ook niet als ik weer boodschappen had gedaan in De Clomp. Nou, misschien een beetje als ik weer te veel kaas kocht bij Geri Peterse en uitgebreid bijpraatte over het voetbal (hij Feyenoord, ik Ajax). Het thuisgevoel kwam ook niet als ik over de Slotlaan liep en ook niet als ik een blik wierp op Slot Zeist.

Afgelopen week kwam ik in ons nieuwe huis voor het eerst terug van vakantie. Altijd weer diezelfde routine. Koffers uitpakken, het eerste wasje draaien, kranten van de deurmat halen en zonder te lezen netjes opstapelen, tijdschriften doorbladeren, enveloppen openscheuren… Nog wat langs de zenders zappen met een paar flesjes bier.

Met alle beelden van de vakantie in mijn hoofd leg ik mijn vermoeide hoofd op mijn kussen. Om pas wakker te worden van het carillon. We slapen hier in Doorn letterlijk onder de toren van de Maartenskerk op het Kerkplein. Het carillon (en de kerkklok) zwijgt van 22.00 uur tot 08.00 uur in de volgende ochtend. Maar het geklingel gaf mij het gevoel van thuis! Dat viel mij meteen op. Zo vertrouwd was dit geluid voor mij dus al geworden in drie maanden tijd. Zoals Amsterdammers zingen over de Westertoren.

Na al die jaren heb ik nooit iets gehad wat symbool stond voor thuiskomen in Zeist. Heb jij dat wel?
  

Zeist, 29 juli 2023

“Papa was a Rolling Stone, wherever he laid his head was his home”, dat was wel de eerste gedachte die bij mij opkwam, raar hè. Nee, die ruimte heb ik mij zelf nooit willen geven, ondanks dat het wel ergens in een van mijn levensvisies zou passen.

Maar toen ik begreep dat het carillon en de kerkklok op het juiste moment, letterlijk naast jullie slaapkamer, galmend hun werk deden wist ik welke richting ik denken moest en pijnigde ik mijn hersenen over jouw vraag: thuiskomen in Zeist.

Carillons en kerkklokken. Het gebeier van kerkklokken speelde ooit een belangrijke rol in mijn leven want ik kom uit een katholiek verleden, waar ik nu helemaal niks meer mee te maken heb maar het goede aan overgehouden heb: de neiging naar bourgondisch leven. Maar het elk halfuur slaan van de kerktorenklok in mijn dorp Bakhuizen is onuitwisbaar en voor mij nog steeds thuis waar ik ook ben.  

In Zeist heb ik op de Walkartweg het meest de kerkklokken meegemaakt, soms het carillon van het gemeentehuis en een enkele keer in de verte het denderen van een goederentrein door station Driebergen-Zeist, en dat is ook een goede herinnering.

In die tijd zat blindeninstituut Bartiméus nog in de buurt en hun cliënten kwamen ook in de cafés op de Dorpsstraat. Bij het naar huis gaan klonk het tikken van hun stokken in de middernachtelijke stilte als een geluid dat voor mij echt bij Zeist hoort. Nu op de Anna Paulownalaan word ik elke keer, als wij terug van een vakantie komen, verpletterd door een oorverdovende stilte, met soms in de verte weer die goederentrein.

Ruud, het is een open deur, maar jij leeft nu in Doorn in een heel andere wereld dan aan het woonerf in de Brugakker in Zeist, waar nooit een carillon klinken zal!
 

Doorn, 31 juli 2023

Arend! Wat een goede constatering! Het zijn vaak geluiden die je weer thuis doen voelen. De kerkklokken, het getik van de blindenstokken, eindelijk weer een Nederlandse radio uit je dashboard horen na het al een paar keer geprobeerd te hebben in de buurt van de grens. Dat geeft weer een thuisgevoel.

Wat waren door de jaren heen zulke geluiden voor mij? In Den Haag (jaren ‘60) de melkman die ratelend over de klinkertjes door de straat reed? Of de krassende tramlijn 3 over de Laan van Nieuw Oost Indië? In Wassenaar (jaren ‘70) de branding van de zee bij strandtent De Gouden Bal? In Delft (jaren ‘80) de prachtige diepe klank van de Bourdon van de scheve toren van de Ouwe Jan? Maar in Delft ook het helse geluid van de nachtelijke (rond vier uur) VAM-trein over het inmiddels afgebroken spoorviaduct boven de Spoorsingel. In Leiden/Leiderdorp (jaren ‘90) het oerlelijke Leidse accent op de markt? En van de twee en een halve decennia daarna in Zeist zijn het misschien de vrolijk spelende kinderen op straat in het kindvriendelijke Brugakker die mij weemoedig maken.

Een carillon blijft toch iets sprookjesachtigs hebben. Zelf denk ik vaak terug aan de scene in ‘De komst van Joachim Stiller’ de klassieke roman van de Vlaamse schrijver Hubert Lampo. Daarin luisteren de hoofdfiguren na het bedrijven van de liefde midden in de nacht naar prachtig spelende kerkklokken die over Antwerpen galmen. In het magisch-realisme, waar Lampo de absolute meester van was, bleek de volgende dag niemand anders de klokken gehoord te hebben…