Internationale trein moet beter

30 juni 2024

tekst en foto: Hans Snel

Al ruim 30 jaar beleef ik elk jaar met drie studievrienden een sportief lang weekend, ergens in Europa. Tot voor enkele jaren terug keken we daarbij vooral naar de bestemmingen van low budget vliegmaatschappijen. Die brachten ons naar wandelgebieden in Schotland, IJsland, de Pyreneeën en andere bestemmingen die met de auto een te lange reistijd zouden vergen.

Eind 2017, na het zien van de tweede film van Al Gore, 'An Inconvenient Sequel' nam ik mij voor om het aantal vliegreizen drastisch te beperken. Dus toen mijn vrienden in 2018 voorstelden om met het vliegtuig naar Dresden te gaan, vertelde ik hen dat ik de avond ervoor de nachttrein zou pakken, zodat we elkaar de volgende ochtend in Dresden zouden ontmoeten. Dat bleek niet wat zij zich van een gezamenlijk lang weekend voorstelden: "samen uit, samen thuis" was het devies en zij waren niet bereid om diezelfde nachttrein te nemen. Als compromis bood één van mijn vrienden, CEO van een beursgenoteerde onderneming, aan om in ruil voor mijn vliegreis tenminste één zakelijke Europese vliegreis te verruilen voor een treinreis. Ik ging akkoord. Het effect van deze afspraak bleek groter dan ik had voorzien. Want hij heeft zich aan zijn woord gehouden en hiermee in het bedrijf de bewustwording van de impact van vliegen op het klimaat vergroot. Het zorgde er mede voor dat meer vergaderingen online plaatsvonden.

De reis naar Dresden was tot op heden mijn laatste vliegreis binnen Europa. Dit jaar stond een huttentocht in de Oostenrijkse alpen op het programma. Ik dacht, ik gooi de trein er weer eens in: vrijdagavond met de Nightjet van de Oostenrijkse ØBB naar Innsbruck en dinsdagavond weer terug. Tot mijn positieve verbazing gingen de mannen alle drie akkoord. Het voorstel werd zelfs met enthousiasme onthaald. En dus boekte ik een retour in een slaapcoupé voor 4 personen.

Op de website van Milieu Centraal heb ik de klimaatimpact van deze reis uitgerekend. Als we met het vliegtuig waren gegaan, hadden we met z'n vieren 1.000 kg CO2 verstookt. Met z'n vieren in een auto op benzine zou dit 250 kg zijn geweest. De trein komt uit op 140 kg en - tot mijn verrassing - de elektrische auto op 130 kg. Om dit in perspectief te plaatsen: de gemiddelde Nederlander verstookt per jaar 9.000 kg CO2, wie in evenwicht met de planeet wil leven reduceert dit tot maximaal 3.000 kg per jaar.

De treinreis deed nog het meeste denken aan de Oost-Europese dienstverlening van voor 'die Wende'. We reisden in een trein uit de jaren zeventig, die onderweg langer stilstond dan reed en op de heenreis ruim een uur en op de terugreis zelfs meer dan twee uur vertraging opliep. De banken, die kunnen worden ongebouwd tot bedden, zijn voor de gemiddelde Nederlander te kort en als matras te hard. Op de terugweg deed de airconditioning het niet, terwijl het buiten 30 graden was. In de nacht kregen wij het licht niet uit, het sprong steeds vanzelf weer aan. En een druk op de serviceknop leidde niet tot komst van de steward, die na 22:00 uur in geen velden of wegen meer was te bekennen. Door de vertraging moesten enkele geplande zakelijke afspraken worden afgezegd.

Gelukkig nemen mijn vrienden het mij niet kwalijk, maar ze waren overduidelijk: dit was eens maar nooit weer. En dat is heel spijtig en een gemiste kans. Alleen als Europa serieus investeert in een kwalitatief goed spoornet en bijpassende dienstverlening, gaat het ons lukken om het vliegverkeer binnen Europa terug te dringen.

Gestimuleerd door de slechte ervaringen met de nachttrein, duik ik in de plannen van de Europese Unie om het treinverkeer in Europa te verbeteren. Tot mijn verbazing staat in de Green Deal niets over internationaal treinverkeer voor reizigers. De Green Deal is dé Europese afspraak om in 2050 klimaatneutraal te zijn en in 2030 55 procent reductie van broeikasgassen te hebben bereikt. Niet voor niets besteedt het verkiezingsprogramma van mijn partij een paragraaf aan Europese treinreizen met als belangrijkste beleidspunten het investeren in openbaar vervoer en de belastingvoordelen voor vliegreizen opheffen. Verder dan dit komt het niet, maar het krijgt in ieder geval aandacht. Alleen met een samenhangend plan, opgesteld door alle betrokken partijen (overheden, spoorbeheerders en vervoerders) is er kans op serieuze verbetering van het Europese spoornet en de dienstverlening op het spoor. Met de ruk naar rechts, zowel in Europa als in Nederland, hoeven we daar voorlopig niet op te rekenen.

De dag na de terugreis kreeg ik van de NS een mailtje. Vanwege de vertragingen kan ik van het ticket voor de heenreis 25% terugkrijgen en voor de terugreis zelfs 50%. Dat maakt iets goed, maar ik vermoed dat ik mijn vrienden voorlopig niet meer in de trein krijg. Gelukkig is er een alternatief: met z'n vieren in een elektrische auto*.

*Eerder schreef ik het blog 'Waarom ik nog niet elektrisch rijd'. Met mijn auto gaan zou dus ook een goede optie zijn, maar helaas is de duurzame HVO100 diesel vooralsnog vrijwel alleen in Nederland te tanken. In Duitsland vind ik enkel twee plekken boven München.