Ubuntu-filosofie

12 maart 2023
tekst: Steven Spaargaren, foto: Alexander Strachan via Pixabay
 
Er is een online opleiding in de ubuntu-filosofie opgezet aan de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) in Leusden. Aan de opleiding werken veertien deels internationale docenten mee, onder wie schrijver Jan Terlouw, oud-politica Kathleen Ferrier, prinses Laurentien van Oranje en Trouw-columnist Babah Tarawally. Ik vraag me af wat ubuntu-filosofie inhoudt. Waar doet het mij aan denken?

Het verhaal staat in de bijlage van Trouw van 25 februari op pagina 10 en 11. Het gaat over de ubuntu-filosofie: een geschenk van Afrika aan de wereld. Het verhaal bevat een interview met Annette Nobuntu Mul (62). Zij heeft de opleiding opgezet en werkt sinds 2017 bij de ISVW.

Als voorbeelden gelden Zuid-Afrikaanse leiders als Nelson Mandela en bisschop Desmond Tutu. Zij droegen de Afrikaanse levensfilosofie uit. Bisschop Tutu leidde aan het einde van apartheid de Waarheids- en Verzoeningscommissie in Zuid-Afrika.

In de opleiding van de ISVW gaat het om de samenhang tussen ethiek, economie en ecologie.
De deelnemers aan de ‘massive open online course’ leren in eigen tempo wat de ubuntu-filosofie betekent op het gebied van economie, onderwijs zorg of duurzaamheid. Als examen dient een bewijsstuk van wat ze met de opleiding doen. “Dat kan van alles zijn, van een boek schrijven toe iets met kinderen beginnen. Inspireerde projecten. De opleiding is zo opgezet dat die leidt tot actie.”

Sinds Annette Mul Zuid-Afrika eind jaren negentig voor het eerst bezocht, is ze gegrepen door ubuntu. Ze zag hoe ubuntu in de praktijk werkte. Toen kreeg ze haar tweede naam Nobuntu van de Afrikanen. In 2018 schreef zij haar boek Opsoek naar Ububtu over haar persoonlijke ervaringen in Zuid-Afrika.

Ze geeft in het artikel een voorbeeld uit de praktijk. Een man had maïs gestolen. Het hele dorp kwam bij elkaar, er was een beraad van 3,5 uur. De chief zei: er is een misdaad gepleegd in meerdere gradaties. De eerste: hij heeft gestolen. Maar de tweede, van een hogere orde: wij als dorp hebben niet gezien dat zijn gezin honger had. Dat is die medeverantwoordelijkheid waar ik het over had.”
      
Ubuntu gaat om een houding. Door elkaar de ruimte te geven om niet perfect te zijn en fouten te maken. Het gaat om samenwerken en verbondenheid. Daar draait het om.
Als tegendeel schetst het interview in Nederland een ‘afrekencultuur’. Bij een fout moet direct je eraf kop. Er komt een anoniem meldpunt. In een veel te vroeg stadium wordt iemand vogelvrij verklaard. Het is doorgeschoten individualisme. De opleiding geeft daar een alternatief voor.         
     
Het wordt tijd om te leren van Afrika. Dat doet me denken aan de tijd dat ik bij Hivos op het terrein van ontwikkelingswerk werkte. Ik ging naar Zimbabwe en Botswana en zag daar de Afrikaanse cultuur in de praktijk. Later ging ik met mijn dochter naar een huwelijk in Zuid-Afrika.

Wat kunnen we daar in Zeist van leren? De kracht van Afrika moet meer centraal staan. We moeten bij Afrika de charitas verlaten. Het continent heeft zoveel te bieden!