1 maart 2019
tekst: Arend Postma, foto: Danny Martens
Aan de deur bezorgen is van alle tijden. Vroeger kwamen winkeliers en postbodes rechtstreeks vanuit hun winkel, slagerij, postkantoor of bakkerij bij ons aan de deur om de bestelling bij mijn moeder op te nemen en af te leveren. Dat gebeurde per fiets, lopend en in een enkel geval al met de auto - de slager had zijn mes nog in de hand en het bloed was nog niet geronnen.
Door deze contacten hadden middenstanders een goed inzicht in het consumptiegedrag van de klant. Van aanbiedingen was nog geen sprake en hun marketing was gericht op het bevredigen van behoeften en niet op het creëren daarvan.
Gedurende die contacten was er alle ruimte om het laatste nieuws te delen dat zich razendsnel verspreidde. Dit maakte dat de sociale controle tot op het bot in de gemeenschap woekerde en er een berg aan ‘big data’ als een ochtendmist in de dorpsstraten hing. Die was allemaal ongecensureerd en ongepolijst doordat het fenomeen moderator nog niet bestond.
De meeste mensen wisten meer van de ander dan van zichzelf waardoor er een beklemmende sfeer van bij verstek veroordelen ontstond - niemand kon zich aan dat vonnis onttrekken. En wie toch probeerde zichzelf te zijn werd als zonderling bestempeld en kon kiezen tussen de grote stad of in een afgelegen krot overleven. Daar kon die in gezelschap van een kwaadaardige hond het leven van een paria leiden – het bezoek aan de glascontainer was zijn enige uitje.
Dat in het dorp veel kinderen op de melkboer leken was puur toeval want bijna iedereen had blond haar en blauwe ogen omdat dat door de noordelijke ligging geografisch zo bepaald was.
Als ik de deur uitkom en een bestelwagen van DPD zie staan dan past die naadloos in het straatbeeld van vandaag. Even later stoppen er nog meer bestelbusjes en mijn dag is goed.
Het verkeersinfarct op een gewone dag in een gewone straat biedt een fraaie kijk op de werkelijkheid van internet.
De bezorgers hebben iets vertrouwds omdat ik daarachter een wereld met klinkende namen als Bol.com, Amazon en Marktplaats weet. De bezorgers zijn met de tablet in de hand voor de digitale handtekening de winkeliers van vroeger en de schakel in het traject van ‘koop tot deur’. Want de koper op internet bevestigt vanuit zijn luie stoel met de telefoon zijn koop en even later staat de bezorger met het pakketje voor de deur.
De andere schakel in het traject zijn de winkels. Die bevinden zich niet meer in het stadscentrum of de dorpsstraat maar in logistieke hotspots op afgelegen industrieterreinen. Deze winkels zijn verworden tot enorme magazijnen met soms zinvolle producten maar nog vaker goedkope wegwerp troep. Troep, als die al niet eerder van containerschepen gevallen is om op de stranden van de Waddenzee terecht te komen. Vanwege klantvriendelijkheid worden weerzinwekkende retourzendingen met het grootste gemak verwerkt en vernietigd en schetsten een beestachtige klant. Maar dat interesseert niemand want alleen het gemak van internet telt en niet de morele en ethische dimensie.
Gelukkig zijn er nog obscure webshops die de bestellingen op zolder- en logeerkamers inpakken en daarna via een AH filiaal verzenden. Die passen nog wel in de sympathieke filosofie waar internet in het begin op gebaseerd was.
Die filosofie was anarchie, vrijheid en onafhankelijkheid. Datzelfde internet is nu verworden tot een gecensureerde infrastructuur waar een paar platforms de dienst uitmaken. Platforms die machtiger zijn dan de economie van de meeste landen op deze wereld en waarvan de eigenaren bepalen wat wij via internet kopen en samen met overheden bepalen wat we wel en niet mogen zeggen.
Volgende column: Dwarslopers Festival deelt visioenen van 2068