Kasteelachtige villa ’t Kerckebosch

Arnie wandelt door en om Kasteel ’t Kerckebosch en beschrijft de geschiedenis van het pand en haar bewoners, de familie De Geer, waarvan Ursul de Geer de bekendste afstammeling is. Met diverse foto’s van het schitterende gebouw, zoals van het monumentale glas-in-loodraam in de centrale hal.

26 januari 2025

tekst en foto’s: Arnie Della Rosa

Samen met Siena & Giulia loop ik naar Kasteel ‘t Kerckebosch dat aan de Arnhemse Bovenweg 31 ligt, recht tegenover Katholieke Scholengemeenschap De Breul op de hoek Oranje Nassaulaan. Sinds 1976 dient Hotel Kasteel 't Kerckebosch als hotel, restaurant, vergader-, feest- en trouwlocatie.

In 1895 werd de - verschillende wijken doorkruisende - “Oude Arnhemsche Weg” in vieren gedeeld. Vanaf toen heette dit gedeelte van de weg gelegen tussen de Laan van Beek en Royen tot aan de grens van Driebergen “Arnhemse Bovenweg” (Siberiëweg 1900-1945). Deze omgeving van Zeist werd in de volksmond vanwege de verre ligging van het centrum ook wel Siberië genoemd “een troosteloze uithoek!”. Waar nu op de hoek Arnhemse Bovenweg - Molenweg het wooncomplex Simarowa ligt stond tot 1962 de gelijknamige villa van de heer en mevrouw Schimmelpenninck. Simarowa was het laatste Russische station voor Siberië. 

Adellijk geslacht De Geer 
Het geslacht ontleent zijn naam aan de plaats Geer (provincie Luik, België) gelegen aan het gelijknamige riviertje.

De familie De Geer stamde af van de Belgische adellijke familie Lambergier De Geer (13..-1399) die in het prinsbisdom Luik woonde. Via afstammeling Louys de Geer (1535-1602), koopman en grootgrondbezitter, die om geloofsredenen uitweek naar Aken en later naar Dordrecht, kwam de familie naar Nederland. In 1814 en 1815 werden deze leden van de familie in de Nederlandse adel verheven. 

Jhr. Egbert Lintelo de Geer (1869-1945) (14e generatie), kandidaat-notaris, trouwde in 1901 met Maria van Marwijk Kooy (1875-1955). Dochter van de directeur “Beiersch bierbrouwerij De Amstel 1870” die met zijn gezin in “Ma Retraite” aan de Utrechtseweg bewoonde (over Ma Retraite volgt in 2025 een verhaal).

Het echtpaar bewoonde tot 1911 het herenhuis “Lovely Place” aan de Woudenbergseweg 34 dat tussen 1860-1870 gebouwd is en tussen 1916-1940 in Zeist bekend was als “Het Witte Hek”.

Oud-Zeistenaren kennen dit huis ook als het huis van makelaar en taxateur George Becker (1944-2023), bij wie wij in 1983 ons eerste huis kochten en daarom ook enkele malen dit mooie en indrukwekkende huis van binnen mochten zien. De Geer had iets met het woord Lovely, hij bezat als groot paardenliefhebber twee prijspaarden met de namen Lovely Face en Revenant (Wedergeboren).

Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren; twee dochters Henrietta (1902-?) en Jenny Micheline (1907-1966) en +een zoon Louis (1911-2009) vernoemd naar zijn zestiende-eeuwse voorvader Louis de Geer (1587-1652) ijzer- en wapenhandelaar, geldschieter van de Zweedse regering. 

Geschiedenis buitenplaats ’t Kerckebosch
In 1908 kocht mevrouw Maria de Geer-van Marwijk Kooy, met als gemachtigde haar echtgenoot, voor 18.008 gulden en 25 cent van het R.K. Kerkbestuur van Rijsenburg een bijna 6 hectare groot dennenbos dat in de middeleeuwen behoorde tot het kerkdorp Rijssenburg (nu Driebergen-Rijsenburg), ook wel bekend als Kerk- en armenbos, dat gelegen was aan de Oud-Arnhemsche Bovenweg. Het diende als buitenplaats voor de nog in hetzelfde jaar door het Zeister aannemersbedrijf G. Lagerweij & Zoon in gotische stijl te bouwen landhuis (kasteelachtige villa) die zij in 1911 betrokken. Eveneens werden er een oranjerie en koetshuis met boxen voor 4 paarden, garage voor 2 auto’s, hooizolder, koetsierswoning en een tuinmanswoning gebouwd.

In 1927 kocht mevrouw De Geer-van Marwijk Kooy 3 hectare en in 1930 nog eens 77 hectare dennenbos genaamd Hoog Kanje van de familie De Beaufort. De gronden tot aan Austerlitz behoorden tot het landgoed van Buitenplaats Molenbosch. De naam van het nieuwe bosbezit kreeg toen ook de naam ’t Kerckebosch. Hiermee was de buitenplaats in totaal 86 hectare groot. Redelijk verwarrend nietwaar?

Macaber weetje
Zeist had indertijd twee galgen, te weten aan de oostzijde en de noordzijde. De galg van de “hoge heerlijkheid Zeist” aan de oostzijde stond ter hoogte van de buitenplaats ’t Kerckebosch. De provinciale galg stond aan de noordzijde ongeveer ter hoogte van Ma Retraite en werd aangeduid met “op het Zeijster Zand”. In deze buurt bevindt zich sinds 1997 een straat met de naam Galgeveld. Nadat het doodvonnis aan de misdadiger was voltrokken door onthoofden, ophangen, wurgen of radbraken, werd het lijk naar het galgenveld gebracht en weer aan de galg gehangen of op een rad gezet. Het moest als afschrikwekkend voorbeeld dienen. De lijken van de misdadigers bleven daar tentoongesteld totdat ze geheel vergaan waren, waarna de geraamten bij de galg onder de grond gestopt werden. In 1795 werd de gewoonte om geëxecuteerden ten toon te stellen afgeschaft.

Bouw kasteelachtige villa
Jhr. Egbert Lintelo de Geer was een verzamelaar van antieke objecten en oude bouwelementen en kocht deze via of door bemiddeling van bevriende antiquairs zoals de gebroeders Becker in Zeist. De materialen kwamen voor 80 procent uit te slopen kerken, Utrechtse Dom, kloosters en kastelen in de directe omgeving en werden tot de voltooiing 1937 bij verbouwingen en vergrotingen van het huis en bijgebouwen gebruikt. Door de toevoeging in 1917 van de kasteeltoren aan de voor- of westgevel (zijde Arnhemse Bovenweg) kreeg de villa steeds meer het uiterlijk van een middeleeuws kasteel. De Geer begon bij het bouwen in Gotische stijl maar kon die stijl bij gebrek aan de nodige antieke materialen bij de verbouwingen niet doorvoeren, zodat op renaissance werd overgegaan.

Jan van Stroe eigenaar van een veilinghuis in Zeist kocht oud en goed eikenhout voor ’t Kerckebosch waarna timmerman-aannemer Lagerweij het keurde en herkomst en datum in de balken grifte.

In 1941 verhuisde het echtpaar De Geer-van Marwijk Kooy weer terug naar “Lovely Place” aan de Woudenbergseweg waarna tot 1943 hun enige zoon en kunstschilder jhr. Louis de Geer (1911-2009) (15e generatie) gehuwd met Maria Elisabeth Anna van der Tak (1910-2001) de villa ’t Kerckebosch bewoonden. 

Het gezin van jhr. Louis de Geer en Maria Elisabeth Anna van der Tak
De vijf kinderen waarvan vier jongens en een meisje werden niet in ‘t Kerckebosch geboren.

• 1e jhr. Louis Pascal (1944 en 16e generatie) werd geboren in “Huize Coralora” (1943-1945) 1e Hogeweg 22.

Ik herinner mij deze imposante villa achter de huidige winkels tegenover het V&D pand.

De overige vier kinderen werden geboren in het hoekpand van vier aan elkaar gebouwde vakwerkvilla’s Kerkweg 3 (1945-1956).

• 2e jhr. Ursul Philip de Geer (1946-2020) acteur, regisseur en televisiemaker.
• 3e jhr. Martinus Titiaan (1947) zeer bekend restaurateur van 17e en 18e eeuws zilver en ontwerper hedendaags zilver
• 4e jhr. Floris Amadeus de Geer (1948-2024) Daihatsudealer Autobedrijf Griffensteyn aan de Laan van Cattenbroeck 21 (opening door Ursul in 1994) kende ik persoonlijk en was ook een verdienstelijk organist. In 1996 improviseerde hij op het Bätz-orgel van de Oude Kerk te Zeist bekende kerstliederen waarvan een cd is uitgegeven.

Regelmatig kwam ik Floris op zijn oude damesfiets en later op zijn elektrische fiets tegen en begroetten wij elkaar met een “Hé Floris en Hé Arnie, gaat het goed?” Floris woonde de laatste jaren van zijn leven in het appartementengebouw naast kasteel ’t Kerckebosch.

• 5e Maria Elisabeth de Geer (1952)

Na het overlijden van douairière Maria De Geer-van Marwijk Kooy in 1955, verhuisde het gezin van jhr. Louis de Geer in 1956 naar “Lovely Place” aan de Woudenbergseweg. In 1969 vertrok het hele gezin naar Amsterdam.

Buitenplaats ’t Kerckebosch
De buitenplaats inclusief het bos werd in 1943 verkocht en de villa was tot 1945 vanwege de bezetting door de Duitsers, tijdelijk internaat van het Christelijk Lyceum aan de Krakelingenweg. In 1947 zag de villa eruit als een ruïne en herrees in 1948 na een grondige verbouwing als luxueus hotel met achttien logeerkamers inclusief nieuwe keuken, kelders, badkamers en oliestookinstallatie én een interieur in originele stijl. Tot aan 2018 is het hotel met de nodige renovaties, verbouwingen en aanbouwen vele malen van eigenaar gewisseld. 

’t Kerckebosch waarin de Amsterdamse horecaondernemer Louis Weilers (1893-1983) in 1947 een hotel startte is nu een luxueus hotel, restaurant, vergader, feest en officiële trouw locatie. In 2015 namen hotelier Ingmar Sloothaak en patron-cuisinier Hans van Triest en partner Cynthia Schell de exploitatie van Kasteel ’t Kerckebosch over. Ursul de Geer overhandigde hen als kleinzoon van de bouwheer symbolisch de sleutel van diens huis.

Het is in het kader van al deze verbouwingen en toevoegingen van kamers jammer en zeker onbegrijpelijk dat er in zo’n toplocatie geen lift en invalidentoilet aanwezig is. Van een kennis, die hier heel erg graag wilde trouwen en die een flink aantal kamers nodig had, hoorde ik dat hij vanwege het ontbreken daarvan een andere trouw locatie heeft moeten zoeken. 

Maar nu op weg
Vanuit huis loop ik via de Sophialaan richting de Arnhemse Bovenweg en daar lopend vang ik als eerste rechts van mij een glimp op van het koetshuis. Iets verder is de hoofdentree naar het voormalige landgoed, die ik echter voorbij loop om het aan de overkant van de weide het schitterend liggende kasteel te aanschouwen. Wat een rijkdom en voorrecht om in de vorige eeuw zo gewoond te mogen hebben. De kasteelachtige villa verkreeg in 1976 de status van kasteel en is rijksmonument.

Ik loop terug richting hoofdingang van het oorspronkelijke landgoed en zie oude gemetselde hekpijlers waaraan in vroegere tijden ongetwijfeld mooie gesmede stalen poorten hingen. Hierop prijkt de naam van het goed “Kercke” links en “Bosch” rechts met daarboven oude lantaarns en daartussenin een wit ontsierend waarschuwingsbord voor touringcars. Men had de toegang met 15 informatieborden meer moeten aanpassen naar de stijlvolle toegangspoort aan de zijde van de Oranje Nassaulaan. Kijk hierboven zelf maar eens en je ziet dat het niet zo’n fraaie entree tot zo’n mooie en luxe hotelaccommodatie is. 

Als grafisch ontwerper was mijn slogan “Less is More” oftewel door overbodige informatie weg te laten maak je de boodschap duidelijker, fraaier en krachtiger. Dat geldt ook zeker voor de toegang van deze locatie.

Koetshuis
Als ik door de poort loop zie ik rechts het koetshuis met gebroken kap met naar buiten geknikte vlakken (mansardedak) met gemetselde in kruisverband uit hergebruikte stenen voorgevel of westgevel. Het koetshuis, waarvoor in 1970 ten behoeve van de bouw van het appartementengebouw een sloopvergunning werd afgegeven, staat er gelukkig nog. De vergunning werd in 1975 op verzoek van Lisman B.V. ingetrokken, waarmee een stuk historie van de buitenplaats uit de tijd van het echtpaar De Geer-van Marwijk Kooy bewaard is gebleven.

De voorgevel is symmetrisch van opzet en indeling en gemetseld in de vorm van een renaissance klokgevel met in- en uitzwenkende top die tussen 1911 en 1925 is aangebracht. De middenpartij en de vleugels worden gescheiden door geblokte verticaal uit de muur springende stroken (lisenen). De top wordt bekroond door bollen en leeuwen uitgevoerd in hardsteen. In het midden op de begane grond bevinden zich twee getoogde dubbele houten staldeuren voorzien van rood-groene panelen en staande ovalen vensters met een roeden verdeling. De profielomlijstingen naast de deuren zijn voorzien van natuurstenen blokken. Er boven op de verdieping bevinden zich twee kruiskozijnen met ruitvormige glas-in-lood bovenlichten en ertussen bevinden zich een lantaarn, een eenvoudig schild (cartouche) en twee muurankers. In de top van de gevel is een gevelsteen ingemetseld met de voorstelling van de apostel Marcus. Ter weerszijden van de geblokte verticaal uit de muur springende stroken (lisenen) bevinden zich de garagedeuren, die iets kleiner zijn dan de middelste twee. 

Appartementengebouw
Verder lopend bij de splitsing, zie ik rechts het in 1972 gebouwde en 120 adressen tellende huurappartementengebouw ‘t Kerckebosch liggen. De appartementbewoners werden indertijd gefaciliteerd vanuit het hotel. De huurprijs van de appartementen met een oppervlakte van 71-116 m2 lopen per maand op tot € 1.868,- en samen met stook- en servicekosten ben je dan een slordige € 2.700,- per maand kwijt. Maar dat is wel inclusief 24-uurservice, een bemande receptie met ontvangstruimte, huismeester en nachtwacht, parkeerplaats, recreatieruimte met bar, jeu de boules baan, fitnesszaal, zwembad, sauna en tennisbaan.

Op deze plek stonden de manege en oranjerie. De manege werd in 1957 overgenomen door de Ruitersport Vereniging Manege ’t Kerckebosch. Voor de bouw van de oranjerie kocht jhr. Egbert Lintelo de Geer rond 1916-1917 een halsgevel anno 1685 van een Amsterdams grachtenpand in Hollands classicistische stijl. De oranjerie is in 1959 gesloopt waarna de gevel werd overgebracht naar het pand van de “Gebroeders Becker Antiquiteiten” aan de Oude Arnhemseweg 16 (My Home Interieurs) en daar met eerstesteenlegging 7 januari 1960 door Elias Becker (1880-1963) opnieuw opgebouwd. Zo zie je maar dat hergebruik van materialen van alle tijden is. 

Kasteel buitenzijde
Via de oprijlaan loop ik naar de hoofdingang aan de oostgevel van ’t Kerckebosch en zie dat deze bestaat uit een poortje met antieke eikenhouten deuren in renaissancestijl welke afkomstig zijn van een Amsterdams patriciërs huis. In de linker en rechter pilaster, die geflankeerd worden door enorme smeedijzeren lantaarns, lees ik de tekst "Anno 1620" met daartussen in de fries de Franse wapenspreuk van het adellijk geslacht De Geer “Non Sans Cause” (Niet zonder reden). Omdat men in Zeist de jonkheer altijd in pofbroek met rode kousen midden op de weg en over de Slotlaan zag paardrijden, lopen en fietsen was de vrije vertaling “Niet zonder kousen”.

In het fronton (driehoekige bekroning van de gevel) zie ik het wapen van de familie De Geer waarvan de achtergrond bestaat uit ruiten (heraldisch: geren) met staande op de fronton een beeldje van David met het afgehouwen hoofd van Goliath in de linkerhand. In de gevel zie je talloze verschillende gebruikte bakstenen in kloostermoppenformaat (groot formaat baksteen van wisselend formaat) die net als bij het koetshuis afkomstig zijn van het afgebroken zestiende-eeuwse kasteel Vredenburg te Utrecht. De gevel is links en rechts van de hoofdingang voorzien van twee rozenramen met daartussen rechts van de toren boven de ingang een enorm glas-in-loodraam met religieuze afbeeldingen. Naar boven kijkend zie ik oude schoorsteendecoraties, windwijzers en daknokversieringen. Verder om het kasteel heen lopend kom ik langs de in 1974 in oude stijl aangebouwde vleugel die voorzien is van heuse kantelen met beneden vergaderkamers en daarboven hotelkamers. 

Via de achterzijde loop ik langs de keuken richting een heerlijk beschut en groot terras waar de oranjerie met restaurant en de kasteeltoren waarin vroeger een bruidssuite lag. In de Bistoria hebben mijn Saskia en ik met onze dochter, kleinkinderen en goede vrienden diverse keren heerlijk gegeten en ook genoten van goede wijnen, Royal Tea, prettige bediening, perfecte en fijne ambiance in een rustige omgeving, een feest om te vertoeven en maar 10 minuten lopen van huis, wat wil je nog meer. Vanaf het terras met vele lekkere zitjes kijk je tussen de bomen richting Arnhemse Bovenweg en rechts naar de Oranje Nassaulaan. Ik ben, om ongestoord mijn werk te kunnen doen, vroeg aanwezig en ontmoet geen levende ziel. Na wat stoelen en een slangenhaspel verwijderd te hebben maak ik voor de toren en terras een foto van Siena & Giulia die zoals altijd geduldig wachten totdat zij op deze schitterende locatie vereeuwigd zijn.

Nu ik hier zo sta herinner ik mij dat mijn vriend Marc hier van 1976-1978 tijdens zijn studietijd in bistro De Saffraan als kelner werkte. Het slimme concept van de bistro was dat je vooraf exact wist wat je moest betalen en dat er een goede keuze was uit diverse gerechten die eens per maand wijzigden. 

In 2018 werd in de nieuwgebouwde oranjerie het luxe restaurant Bistoria (samenvoeging Bistro en Trattoria) geopend. De in Zeist bekende bistro de Saffraan was hiermee verleden tijd.

Terug op weg naar de voorkant van het kasteel gluur ik naar binnen en zie de ruimte van de vroegere hotelbar. Deze was tot in de tachtiger jaren een populaire gelegenheid voor de jeugd uit betere kringen om elkaar te ontmoeten. Dit zaaltje heeft die functie verloren en is omgedoopt in Ridderkamer. 

In deze bar kwam je mij niet tegen, maar wel in horecagelegenheden als L’Etoile - met die grote uitsmijter Nol die, als je hem een rijksdaalder gaf, je verzekerd was dat je jas er bij het weggaan nog hing - en Bertje van Soest op de Dorpstraat, de 12-Ambachten en De Kolonel aan de Slotlaan, waar wij iedere vrijdag einde middag met heel grafisch Zeist samenkwamen.

’t Kasteel binnenzijde
Ik loop toch nog even naar binnen (‘honden alleen op het terras toegestaan’) en heb het gevoel dat ik terugga in de tijd. Het was de bedoeling van jhr. de Geer om de naam ’t Kerckebosch reliëf of verhevenheid te geven en dat is mijns inziens gelukt. Je moet beslist zelf eens binnen gaan kijken en je denkt - omdat het volstaat met religieuze antiquiteiten - in een oude kerk aangekomen te zijn. In de welkomsthal of lobby staan zeldzame koorbanken met twee oude deuren inclusief smeedijzeren klopper afkomstig uit de Dom van Utrecht, plechtig in stijl en eenvoud van het oprijzende koepelvormige plafond met twee stenen kruisridders naast de garderobe. 

Het monumentale glas-in-loodraam in de centrale hal van ’t Kerckebosch herinnert de voorstelling in het bovenste middelste raam aan de herkomst van de familie De Geer uit het prinsbisdom Luik. Afgebeeld is Sint Hubertus (655-727) die knielt voor het hert met een lichtend kruis tussen het gewei. Volgens de legende ging hij op Goede Vrijdag van het jaar 683 op jacht in de Ardennen. Het hert waar hij op joeg, draaide zich om en Hubertus zag het lichtend kruis en hij begreep de boodschap van God. Hij werd priester en omstreeks 706 werd hij tot bisschop van Maastricht benoemd. Behalve in die stad zetelde hij ook in de stad Luik. In 744 werd Hubertus heilig verklaard.

Boven aan de trap een prachtig antiek eikenhouten hek welke oorspronkelijk waarschijnlijk het hek van de voorste kerkbank was. In de bar is alles bekleed met antieke eikenhouten panelen met trap en schouw en twee schitterende renaissance zuilen. Hier zie ik ook een originele lambrisering Louis Quinze-stijl of late barokstijl (genoemd naar de Franse koning Lodewijk XV die regeerde van 1715-1774). De afbeeldingen in de fries van de imposante zandstenen schouw uit een 18e-eeuws Amsterdams grachtenhuis over de familie de Geer met de jonkheer in 17e-eeuwse klederdracht als kasteelheer uitgebeeld. Gotische versieringen onder de omloop met zijkanten van kerkbanken uit een kerk te Zundert zijn ondersteboven tegen elkaar aan gevoegd. Boven de openslaande deuren naar het terras een antiek raam met daarboven twee hoornblazers die in vroegere jaren op een kerkorgel prijkten. Ik treft hier ook nog een gaaf antiek koorhek aan en door het hele huis bevinden zich eiken betimmeringen, balken, zandstenen reliëfs enz.

Zeer prominent en treffend staat op het grootste glas in lood raam de spreuk van Seneca waar ik mij helemaal bij aansluit: ”Het doet er niet toe HOE LANG maar HOE GOED men geleefd heeft”. 

Met een aanvulling van mijzelf ”Het doet er niet toe MET WAT maar HOE men geleefd heeft” neem ik afscheid en met een tevreden gevoel lopen wij weer richting huis.

Wat is Zeist toch mooi en wat boffen wij hier te mogen wonen. 

Tot de volgende wandeling op buitenplaats De Wulperhorst
 

In de galerij van mijn website https://www.als-bomen-en-stenen-konden-praten.com/galerij#674d60f01820d kun je nog veel meer mooie foto’s bekijken en op https://www.als-bomen-en-stenen-konden-praten.com/wandelverhalen-meer/beknopt-overzicht-kasteelachtige-villa-t-kerckebosch-van-familie-de-geer\ vind je een beknopt overzicht met de geschiedenis van de Kasteelachtige villa ’t Kerckebosch van familie De Geer.