ZilverKamer 20 jaar

In 2025 bestaat de ZilverKamer Zeist 20 jaar. Deze organisatie tracht de herinnering aan de Zeister zilverindustrie levend te houden. Om het lustrum te vieren organiseert de ZilverKamer van 17 januari tot 17 april een tentoonstelling in het Zeister gemeentehuis. Maarten beschrijft de zilvergeschiedenis van Zeist.

12 januari 2024

tekst en foto’s onder: Maarten Bos; foto boven: Cor Kruter

In 2025 bestaat Stichting de Zilver Kamer Zeist 20 jaar. Deze organisatie tracht de herinnering aan de Zeister zilverindustrie levend te houden. Om het lustrum te vieren organiseert de Zilverkamer van 17 januari tot 17 april een tentoonstelling in het Historisch Informatiepunt (HIP) in het Zeister gemeentehuis. Op die expositie (die gratis toegankelijk is) worden topstukken uit de collectie van de Kamer getoond. 

2005
Na een succesvolle expositie in 2005 in Slot Zeist richtten de gebroeders Joop en Hans Steenbeek De ZilverKamer Zeist op. In hun werkzame leven waren de broers werkzaam in de Zeister zilverindustrie. Vanaf 2016 treedt De ZilverKamer Zeist meer op de voorgrond. Vanaf 2017 is er een website actief met verhalen, foto's en films over de Zeister zilverproductie en wordt er 4 à 5 keer per jaar een gratis nieuwsbrief verstuurd. Ook worden lezingen en exposities georganiseerd. 

Bijzondere stukken die in de collectie passen worden, in overleg met deskundigen verworven. Giften van oud-werknemers en geïnteresseerden komen ook regelmatig voor. “Het allerleukste zijn de verhalen bij de voorwerpen”, zo stellen medewerkers van de ZilverKamer.

En nu is er een nieuwe tentoonstelling van de Zilverkamer in het gemeentehuis. Die expositie is ter gelegenheid van het 20-jarig jubileum van de Kamer en start 17 januari. Op de expositie hangt een wand met foto's van medewerkers van de Zilver Kamer met ieder steeds een zilveren object in de hand. De foto's zijn van ZilverKamer-vrijwilliger Cor Kruter.

Zilverindustrie
In Zeist bestonden de Koninklijke Zilverfabriek Gerritsen en van Kempen, de Gero en Sola. De productie van zilverwerk startte met Gerritsen en van Kempen (later Kempen en Begeer) in 1904 aan de Karpervijver. Het gebouw staat er nog steeds. De fabriek aan de Karpervijver was gericht op het hogere segment in de markt. Zo kwam koningin Juliana wel bij Kempen en Begeer. Sola producten waren meer voor de gewone man, maar zeker ook bovengemiddeld van kwaliteit. Gero was de grootste producent. Op het hoogtepunt van deze industrie werkten zo'n 2.000 mensen in de fabrieken en waren er daarnaast nog zo'n 5.000 Zeistenaren betrokken bij de toelevering. Deze nijverheid heeft Zeist doen uitgroeien van een klein dorp tot middelgrote plaats.

Sola
Sola bestaat als enige leverancier nog altijd en was en is gevestigd aan de van Reenenweg. Het bedrijfsgebouw staat er nog. Het is een kenmerkend bouwwerk. Sola verhandelt ook nu bestek in meer dan 100 landen over de hele wereld. De productie vindt allang niet meer in Zeist plaats maar in Azië. Sola is nu een handelshuis. Sola produceerde vroeger ook een reeks artikelen die nu omstreden zijn, zoals gedeeltelijk plastic barbecuebestek.

Oud-stadsarchivaris Pierre Rhoen (ook actief binnen de ZilverKamer) heeft een omvangrijk boekwerk geschreven over 100 jaar Sola. Hij heeft dit werk ook kunnen schrijven omdat er vrij recent allerlei archiefmateriaal over Sola is herontdekt. Dit materiaal stond in dozen opgeslagen op een achterafplek in het Solagebouw. Daar is het teruggevonden.

Actief
De ZilverKamer is erg actief. Zo was er in 2023 niet alleen in het HIP de tentoonstelling 100 jaar Sola maar later dat jaar ook een expositie in Slot Zeist waar bestek en zilverwerk geëxposeerd werd dat door Wilhelmina, Juliana en Beatrix is gebruikt. Het huwelijksbestek van zowel Beatrix als Margriet werd geleverd door Zeister fabrieken. Leuk is ook dat het oude gebouw van Kempen en Begeer aan de Karpervijver in het Open Monumentenweekend van 2023 en 2024 gebruikt mocht worden voor een expositie van de ZilverKamer waarbij geïnteresseerden verder geïnformeerd werden. De ZilverKamer werkt niet met een vaste tentoonstelling maar laat wat getoond moet worden rondreizen van locatie naar locatie. En nu is er dan de expositie in het HIP met topstukken uit de Zilverkamercollectie ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van de organisatie. Er wordt een dwarsdoorsnede van 80 jaar Zeister zilverproducten getoond.

Anekdotes 
In de publicatie van Pierre Rhoen staan ook vele anekdotes over de zilverindustrie. Zo werd ergens tussen 1907 en 1919 een ambstketting gemaakt voor de Zeister burgemeester. Die keten werd in 1963 bij een inbraak in het Zeister gemeentehuis gestolen. De burgemeester kon toch met burgemeestersketting vergaderen want hij kreeg er één te leen uit Beverwijk. De dief probeerde zijn gestolen goed om te smelten. Dat lukte maar ten dele. De keten raakte zwaar beschadigd. De inbreker kreeg spijt en bracht de ketting terug. Hij kreeg straf, maar de toenmalige burgemeester Korthals Altes van Zeist schonk hem vergiffenis. Zeist stuurde de Beverwijkse ambtsketen terug naar de Noordhollandse plaats. Als bedankje werd een in Zeist vervaardigde zilveren sigarenkist met inscriptie meegezonden. Dat kistje is tenslotte via huwelijken toch weer in Zeist beland bij het Zeister raadslid Aat Grinwis. Die heeft het Zeist weer teruggegeven.

Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan werd Sola in 2023 benoemd tot hofleverancier. Bij het opzetten van exposities en het publiceren van veel materiaal werkt de ZilverKamer vaak samen met de Erfgoedpartners van Zeist (waaronder onder meer Het Gilde, Het Geheugen van Zeist, het Zeister Historisch Genootschap en de Broedergemeente). 

Topstukken
Topstukken van de Zeister zilverindustrie
Van 17 januari tot en met 17 april 2025 in het Gemeentehuis van Zeist

Vrijdag 17 januari om 15.30 uur zullen wethouder Walter van Dijk en Alexander Pechtold (groot liefhebber en verzamelaar van zilver) de opening verrichten. Iedereen is van harte welkom om deze opening bij te wonen.

Meer informatie: www.zilverkamerzeist.nl