1 juni 2018
tekst: Anke de Jong, foto: Mel Boas
Woensdag 16 mei was ik aanwezig bij de kick-off bijeenkomst Inclusieve samenleving in het gemeentehuis in Zeist. Deze startbijeenkomst luidt het programma van de gemeenteraad in om een inclusieve samenleving te creëren in Zeist. Doel is dat iedereen mee moet kunnen doen in Zeist.
Jong, oud, ziek, gehandicapt, met of zonder beperking, iedereen moet mee kunnen doen. Een haalbaar streven? Nou, daar twijfel ik nog aan. Op het gevaar af dat nu iedereen over mij heen valt durf ik dat toch te zeggen. Een loffelijk streven? Ja natuurlijk!
Nu zult u zeggen, waarom twijfel je dan aan de haalbaarheid? Nou, een inclusieve samenleving vormgeven waarin echt iedereen mee kan doen is namelijk zo ongelofelijk ingewikkeld!
Want dat betekent dat niemand meer aan de kant staat. Bijvoorbeeld dat een kind in een rolstoel niet aan de rand van de speeltuin staat en toekijkt, maar ook daadwerkelijk mee kan spelen in zijn rolstoel. Hoe zorg je ervoor dat een speeltuin zodanig is ontworpen dat je zelfs in je rolstoel mee kan doen?
Het betekent ook dat iemand met een rolstoel zonder hulp of problemen gewoon elke winkel in kan gaan. Of dat mensen met autisme of andere psychische aandoeningen prikkelvrij boodschappen kunnen doen zonder schetterende muziek bijvoorbeeld, of zonder al teveel mensen. Het betekent ook dat niemand vanwege zijn beperking of aandoening werkloos is of minder verdient dan anderen met hetzelfde werk. Inclusie vraagt van ons als samenleving dat we zien wat voor de ander belangrijk is. Dat er voorwaarden gecreëerd moeten worden om mensen tegemoet te komen zodat zij niet beperkt worden door hun aandoening maar dat zij mee kunnen doen op hun manier.
De voorbeelden die ik hier genoemd heb lijken misschien makkelijk op te lossen. Maar helaas is onze samenleving toch iets weerbarstiger dan we zouden willen.
De ervaring leert namelijk dat veel mensen met bijvoorbeeld een psychische aandoening aan de kant staan en geen werk hebben. Dat er soms sprake is van armoede onder mensen met een beperking die noodgedwongen in de bijstand zitten.
Maar wat het meest belemmerend werkt is volgens mij dat onze samenleving niet gewend is om inclusief te zijn. Dat gaat niet met opzet maar is gewoon een ontwikkeling die we in veel landen terugzien. De samenleving is individualistisch ingericht en gaat uit van eigen regie en zelfredzaamheid van de burger. Helaas heeft niet iedereen die eigen regie of kan die aan dus zullen wij als burgers van Zeist ons in moeten leven in onze medeburgers. Bijvoorbeeld door te kijken wat er nodig is om een persoon wel mee te laten doen.
Waar liggen de obstakels voor de persoon met een psychische beperking? Welke beperkingen in toegankelijkheid zijn er voor mensen in een rolstoel? Wat willen mensen met autisme graag als het gaat om werk of ontspanning?
Een belangrijke vraag is: moet en wil iedereen per se meedoen? Voor sommige mensen met een psychische beperking geeft meedoen met de samenleving zoveel stress dat ze meer gebaat zijn bij een afgeschermde veilige omgeving. En hoe kijken wij als ‘gezonde’ burgers aan tegen mensen met een beperking?
Allemaal vragen waardoor het streven naar een inclusieve samenleving nog niet zo eenvoudig als het lijkt. het gaat dus iets verder dan het rolstoeltoegankelijk maken van diverse plekken.
Moeten we dan maar niets doen? Nee, zeker niet. We kunnen starten met de dingen die wel makkelijk realiseerbaar zijn. En verder vraagt het een bewustzijnsproces van iedereen, zowel burger als politiek. Het vraagt ook om open te staan voor de beperkingen van de medeburgers.
Ik betrap mezelf er ook wel eens op dat ik een snelle mening vorm over iemand. Als ik dan later de werkelijke reden hoor van zijn of haar gedrag of hoor waar die persoon tegenaan loopt dan schaam ik me soms voor mijn snelle mening.
Meedoen met de samenleving op je eigen manier en naar eigen kunnen is een voorwaarde voor een inclusieve samenleving. Maatwerk dus en dat kost tijd en inspanning.
Misschien is het goed als de gemeente bij het denken over en vormgeven en promoten van de inclusieve samenleving ervaringsdeskundigen betrekt. Zij weten bij uitstek hoe het is om te leven met een beperking en wat zij nodig hebben. Zo bouwen we samen aan een inclusieve samenleving die geen utopie is maar een mooie werkelijkheid!
Foto: Hoe lastig het inrichten van een inclusieve samenleving is blijkt wel uit deze foto. Zelfs de voor deze bijeenkomst gemaakte wereldbol bleek helaas niet rolstoeltoegankelijk.