Vaker een val bij ouderen

2 september 2023
tekst: Margot ten Hoor

Het aantal ouderen dat overlijdt na een val neemt jaarlijks toe. Uit cijfers van het CBS tot 2021 blijkt dat er jaarlijks meer ouderen vallen met een fatale afloop ten gevolg. Een val hoeft niet altijd meteen tot een overlijden te leiden maar kan ook het begin zijn van een algehele achteruitgang. Volgens de laatste cijfers van het CBS zijn er vorig jaar 5400 mensen komen te overlijden ten gevolge van een val. Dat zijn meer dan 14 personen per dag.

Uit intern onderzoek van het Verpleeg Collectief in Zeist blijkt dat de meeste ongevallen in eigen huis voorkomen. Een veelgehoorde oorzaak is een val door struikelen over een matje of tapijt. In de meeste gevallen gebeurt dit in de nacht bij de toiletgang of bij nachtelijke onrust. Vooral mensen die lijden aan dementie kunnen verward zijn in de nacht en moeite hebben met het zien van diepte waardoor er makkelijk gestruikeld kan worden. 55% van de senioren die aan dementie lijden wonen nog in het eigen huis. Bij een beginnende dementie en begeleiding thuis is dit prima mogelijk. 

Veel alleenstaande ouderen in Zeist wonen al jaren in hetzelfde huis waarin ze bijvoorbeeld nog met hun partner en kinderen gewoond hebben. In wijken als de Dichterswijk of Hoge Dennen zijn de woningen veelal uit de jaren ‘30. Deze huizen zijn soms slecht onderhouden en niet gemoderniseerd waardoor er veel valgevaarlijke elementen zijn. Daar staat tegenover dat ouderen de weg in hun eigen huis nog erg goed weten en eraan gewend zijn. Een van de eerste dingen die zorgverleners van het Verpleeg Collectief doen na de start van een zorg is de woonomgeving observeren en in overleg met de bewoner veiliger maken.

Een andere oorzaak kan zijn dat er slaapmedicatie wordt genomen. Mensen die lijden aan dementie hebben vaak last van slaapproblemen. Ze wisselen het dag – nachtritme om waardoor mensen overdag slapen en ’s nachts dwalen. Slaapmedicatie kan dan helpen, maar bijwerkingen kunnen ook weer zorgen voor een verminderde mobiliteit. Met deze medicatie moet dus altijd voorzichtig worden omgesprongen. Overigens is het percentage mensen dat valt in een verpleeghuis hoger dan het percentage aan mensen dat thuis een val maakt, volgens het CBS. Dit kan eveneens te maken hebben met verstrekte medicatie. De particuliere nachtzorg thuis wordt verleend op een één op één basis, terwijl er in een verpleegtehuis vaak maar één verzorgende of verpleegkundige werkzaam is voor een gehele afdeling in de nacht.

Heupfractuur
De meest voorkomende breuk bij ouderen na een val is de heupfractuur, gevolgd door breuken aan arm en benen. Een val hoeft uiteraard niet altijd te leiden tot een breuk, maar in veel gevallen worden ouderen wel minder gezond van een val. Dit kan komen doordat er in de periode van herstel niet of nauwelijks wordt bewogen vanwege pijnklachten. De algehele gezondheidstoestand neemt dan af. Het CBS registreert enkel de vallen die leiden tot een fatale afloop, dagelijks zijn er in Nederland uiteraard veel valpartijen onder ouderen met een mildere afloop, waardoor deze niet of minder geregistreerd worden. Het CBS gaat uit van een fatale val als iemand binnen 30 dagen overlijdt nadat iemand is gestruikeld, gevallen of uitgegleden.

Vallen kan een symptoom zijn van een ziekte, bijvoorbeeld een tia of sluimerende blaasontsteking. Het kan ook het gevolgd zijn van een chronische ziekte als de ziekte van Parkinson waarbij de mobiliteit steeds meer afneemt.

Na een val blijft een oudere vaak wel onder behandeling en wordt er door verschillende disciplines gekeken naar de oorzaak en de gevolgen van een val. Als iemand vaker valt kan er sprake zijn van een verminderd gezichtsvermogen, een teken van suikerziekte of een verminderd vermogen of gevoel in de spieren. Als de oorzaak achterhaald kan worden kan er gekeken worden naar hoe een val te voorkomen.

Vallen in de nacht kan ook veroorzaakt worden door een tijdelijke bloeddrukdaling. Als een oudere opstaat vanuit een liggende houding, zakt het bloed naar de benen. Hierdoor wordt het hart minder goed gevuld en daalt de bloeddruk. Het hart reageert hierop door sneller te gaan kloppen. Ook de bloedvaten vernauwen zich. De bloeddruk herstelt zich wel snel, maar deze tijdelijke daling kan wel invloed hebben op de mobiliteit. 

Ouderen die vallen en letsel oplopen komen vaak in het ziekenhuis terecht. Vanwege de onderbezetting en drukte in de ziekenhuizen gaan deze ouderen ook snel weer naar huis. Dit heeft weer gevolgen voor de thuiszorg die verleend dient te worden ter revalidatie. Ouderen willen meestal zo snel mogelijk naar huis met hulp en niet worden opgenomen in een revalidatie kliniek. Onder ouderen is er veel angst om de eigen woning daarna niet meer terug te zien en door te stromen naar een verpleegtehuis. Veel ouderen staan er daarom op naar een ziekenhuis opname naar huis terug te keren. In veel gevallen kan deze revalidatiezorg thuis ook worden verleend.