De waarde van stenen zacht maken

23 mei 2020
tekst: Henny Fokkema; foto: Pixabay

Ik heb nooit

Ik heb nooit naar iets anders getracht dan dit:
het zacht maken van stenen
het vuur maken uit water
het regen maken uit dorst

ondertussen beet de kou mij
was de zon een dag vol wespen
was het brood zout of zoet
en de nacht zwart naar behoren
of wit van onwetendheid

soms verwarde ik mij met mijn schaduw
zoals men het woord met het woord kan verwarren
het karkas met het lichaam
vaak waren de dag en de nacht eender gekleurd
en zonder tranen, en doof

maar nooit naar iets anders getracht dan dit:
het zacht maken van stenen
het vuur maken uit water
het regen maken uit dorst

het regent ik drink ik heb dorst

Gerrit Kouwenaar

Als politiek verslaggever voor SlotstadRTV woonde ik vele jaren de vergadering van de gemeenteraad van Zeist bij. Meermaals drong zich aan mij de indruk op, dat het neoliberalisme ook in Zeist een stevige voet aan de grond had gekregen en een soort algemeen sthenisch uitgangspunt was geworden voor alle politieke partijen.

Het meest pregnante, praktische voorbeeld dat ik me herinner is de beslissing om de onroerend goed belasting met 10% te verlagen, een beleidsbeslissing die alleen de mensen met de duurste huizen in Zeist ten goede kwam, terwijl het gegeven dat 28% van de inwoners van Zeist op of onder de armoedegrens leefde in vergelijk hiermee nauwelijks aandacht kreeg. Mij bekroop het gevoel alsof “de dag en de nacht eender gekleurd waren” en dat de raad en het college “door de kou gebeten” waren en “de zon een dag vol wespen was”. Op de terugweg naar huis vroeg ik me “dorstig” af of het “zacht maken van stenen” slechts individuele, romantische oprispingen waren die niets hadden uit te staan met de door mij geïnterpreteerde werkelijkheid.

De dichter Gerrit Kouwenaar behoorde tot de groep van de Vijftigers, een literaire beweging waarvan de leden de oorlog hadden meegemaakt. Ook de coronacrisis wordt vaak in oorlogstermen aangeduid en doet ons allen verlangen naar het ogenschijnlijk onmogelijke: laat deze crisis zo snel mogelijk voorbijgaan.

Poëzie is niet alleen om te lezen, maar ook om er mee te leven. Als ik het gedicht nu overlees en het als verkenning van de huidige situatie neerleg langs de actuele werkelijkheid van de coronacrisis en de mogelijk zware gevolgen ervan, dan denk ik opnieuw aan “het zacht maken van stenen”, ook in Zeist.

Hoe erg en beroerd de coronacrisis voor velen ook is, er komt altijd een daarna. Zo kan deze crisis ook aanzetten tot veranderingen die we zes maanden geleden in Zeist misschien wel voor onmogelijk hadden gehouden. De wake-up call van de crisis dwingt ons tot nadenken over de inrichting van de zorg, het onderwijs en kansen voor iedereen, sociale en economische ongelijkheid, de rol van de overheid en de invloeden van markt en kapitaal, duurzaamheid, enz.

Denkend over “daarna” kan ik ernaar verlangen dat de bestuurders en politici het neoliberale gedachtengoed niet langer laten binnendringen in hun eigen ideologieën. De coronacrisis leert ons twee dingen: mens en maatschappij zijn erbij gebaat wanneer zij kunnen rekenen op een betrouwbare overheid die steunt wanneer dat nodig is en de vrije markt heeft in haar huidige vorm haar beste tijd gehad.

Om uit deze crisis weg te geraken en hoopvol en vitaal te kunnen zijn, zou ik graag zien, dat de bestuurders en de politici in Zeist de volgende uitgangspunten  bij hun handelen hanteren.

• Ondersteunende gemeenschapsmiddelen worden zo ingezet dat ze naar de gemeenschap terugvloeien (winsten komen niet terecht bij individuele ondernemers of aandeelhouders, terwijl verliezen worden gedekt met overheidsgelden).
• Solidariteit is uitgangspunt bij het te voeren beleid.
• De sociale en economische ongelijkheid wordt bestreden.
• Alle activiteiten leveren een bijdrage aan de duurzaamheid en een betere leefomgeving.

Volgende column: Dubbele boodschappen