De waarde van een goede leraar

3 juli 2022
tekst: Henny Fokkema; foto: Gerd Altmann via Pixabay

Het vrolijke leren

Mijn spelen is leren, mijn leren is spelen,
En waarom zou mij dan het leren vervelen?
Het lezen en schrijven verschaft mij vermaak.
Mijn hoepel, mijn priktol verruil ik voor boeken;
Ik wil in mijn prenten mijn tijdverdrijf zoeken,
't Is wijsheid, 't zijn deugden, naar welke ik haak.

Hieronymus van Alphen

Tijdens de algemene beschouwingen van de gemeenteraad in Zeist, op 30 juni 2022, kwam zijdelings het probleem van het tekort aan leraren ter sprake. In de NRC van 2 juli en bij OP 1 kregen de ministers Dijkgraaf en Wiersma uitgebreid de gelegenheid te vertellen wat er moet gebeuren om uit “de ongekende crisis” in het onderwijs te komen. Als oorzaken voor deze crisis worden genoemd de grote werkdruk, de magere salariëring en het daarmee gepaarde gaande verlies van aanzien van het leraarschap. Mijns inziens een typisch neoliberale analyse van de problemen: denken vanuit het materiële en niet vanuit de inhoud van het vak van leraar.   

Als ik eenvoudig terugga naar de betekenis van leren dan komt het er in passieve zin op neer dat de leerling kennis tot zich neemt en deze kennis daarna kan toepassen. In actieve zin houdt leren in dat de leraar kennis en vaardigheden overbrengt op zijn leerlingen. Zoals de achttiende-eeuwse dichter, Van Alphen, al zei: Leren is spelen, ’t is wijsheid, ’t zijn deugden.

Als ex-schoolleider lijkt het mij dat er – los van de ietwat magere salariëring – vooral inhoudelijk iets is misgegaan met het vak van leraar. Het idee dat een leraar een leven lang moet leren om leraar te kunnen zijn, is in de vergetelheid geraakt. Vroeger deed een leraar dat wel. Hoeveel leraren waren er niet die in hun schaarse vrije tijd gingen promoveren en vol trots op het gymnasium of de HBS terecht kwamen. HUN VAK was de uitdaging en vanwege hun grote vakkennis dwongen de leraren in het klaslokaal en in de maatschappij veel respect af. Het enige nadeel dat aan het vak van leraar kleefde was dat er sprake was van een vlak carrièreperspectief: eenmaal leraar, bleef je altijd leraar. De leraar leek in een fuik te zijn terechtgekomen. De goede docenten werden coördinator of directielid en uitzonderingen vertrokken voor een carrièrestap naar het bedrijfsleven. Er is in die tijd mijns inziens verzuimd het vak van leraar in arbeidsrechtelijke zin een inhoudelijke status aparte te geven en door middel van deze status aparte het aanzien van het vak van leraar te behouden en te versterken.   

Ook de gemeente Zeist zoekt oplossingen in de materiele sfeer: zorgen voor een woning voor de leraar die in Zeist wil komen werken. Natuurlijk zijn basisbehoeften als huisvesting van belang, maar ook deze interventie gaat mijns inziens voorbij aan het grote belang van leren. Ik pleit er dan ook voor om de oplossing voor het lerarentekort te zoeken in een inhoudelijke herwaardering van het leraarschap. Om een goede leraar te zijn, krijg je de kans om een leven lang te leren. In de zogenaamde onorthodoxe voorstellen van Dijkgraaf en Wiersma mis ik deze inhoudelijke component geheel. Waarom stellen zij – nu er zoveel geld beschikbaar is -  niet voor dat arbeidsrechtelijk wordt bepaald dat elke leraar om de zeven jaar recht heeft op een betaald sabbatical van een jaar? Beschikbare tijd voor de leraar om zich te kunnen verdiepen, nieuwe inzichten te vergaren, even weg te zwemmen uit de fuik en ruimschoots de gelegenheid te krijgen om vernieuwde motivatie en inspiratie op te doen. Ook zou er nagedacht kunnen worden om kinderen van leraren een beurs te geven om te studeren. Een arbeidsrechtelijk voorrecht zoals dat vroeger bij voorbeeld aan de medewerkers van Philips werd verleend, zodat kinderen van leraren – net zoals de jonge boeren die nu protesteren – een recht krijgen om het mooie vak van leren in de traditie van hun ouders te kunnen voortzetten.

Samengevat: wat zou het mooi zijn als het vak van leraar arbeidsrechtelijk inhoudelijk aantrekkelijk en onderscheidend van andere beroepen wordt gemaakt, opdat de leraar de kans krijgt een leven lang een leraar met aanzien te zijn en leren voor leraren en leerlingen niet verveelt, maar een deugdelijk spelen blijft.