Maatwerk of praatwerk

29 oktober 2022
tekst: Henny Fokkema; foto: Thomas Wolter via Pixabay
 

Hoe ook het lot met kwelling u mag slaan,
laat af, gij maakt het erger, laat begaan
wie duwt de golven van de zee terug?
Het pogen zelf doet weer een golf ontstaan.

J.H. Leopold
  

Op dinsdag 18 oktober volg ik via het YouTube kanaal de algemene beschouwingen van de gemeenteraad. Ik ben heel nieuwsgierig naar de politiek in Zeist.

Omdat GroenLinks de grootste partij is geworden, mag Roel van Nieuwstadt als fractievoorzitter de aftrap doen. Hij noemt het een uitdaging voor de lokale democratie van Zeist om meer mensen het gevoel te geven dat ze gehoord en gezien worden. Over de bestaanszekerheid merkt hij op dat GroenLinks ook voor dit thema een groot voorstander is van maatwerk.

Vervolgens melden de VVD en de andere politieke partijen verheugd dat Zeist er financieel goed voor staat. Het college bevestigt dit en deelt mede in december met een voorstel voor lastenverlichting voor de inwoners van Zeist te komen. Na een kleine zes uur kijken en luisteren schenk ik mezelf nog een kop koffie in en denk ik aan het bovenstaande gedicht van Leopold, dat in vier regels beschrijft hoe je niet alles over je kant moet laten gaan, maar dat je de golven ook niet terug de zee kunt induwen. Het past bij mijn ietwat onbevredigende gevoel. Terugduwen heeft geen zin, maar wat dan wel, want er moeten toch inhoudelijke antwoorden zijn op de vele golven (energiecrisis, inflatiecrisis, woningnood in relatie tot groen, duurzaamheid) die op ons afrollen.   

Als luisteraar neem je onmiskenbaar je eigen gedachtengoed mee. Ik vraag me af voor wie de door het college aangekondigde lastenverlichting is bedoeld? Ik ben verbaasd dat door GroenLinks “maatwerk” als instrument wordt omarmd en dat op deze principiële keuze door de andere partijen in de raad (met een lichte uitzondering van de CU/SGP, Seyst.nu en PvdA) niet of nauwelijks wordt ingegaan. Ik zie heus het sympathieke voordeel dat maatwerk meer vrijheid biedt en daardoor rekening kan houden met de complexiteit en de diversiteit in onze gemeente. Maar ook de nadelen schieten me te binnen. Zo zet maatwerk de generieke regelingen van de verzorgingsstaat onder druk. Een te groot vertrouwen in maatwerk verdoezelt de neoliberaal geïnspireerde liquidatie van overheidsbemoeienis. De noodzakelijke detailregels bij maatwerk maken de uitvoering veelal duur, met name door de toename van de bureaucratie. Dit terwijl er alle aanleiding is om de bureaucratie in Zeist juist in te perken. De afgelopen week berichtte de Nieuwsbode dat het “Gemeentehuis leegloopt”, dat per jaar 16% van de ambtenaren hun baan opzegt en dat het ziekteverzuim gestegen is naar 9%. Daarnaast komen bij maatwerk vernieuwingen en veranderingen moeilijker tot stand. Maatwerk is vaak een antwoord op incidenten, het probeert de golf terug te duwen. Bovendien doet de term maatwerk vermoeden dat de problemen “op maat” worden opgelost en suggereert het daarmee een schijnzorgvuldigheid en schijnzekerheid want mensen die het nodig hebben moeten er wel zelf actief achteraan. Als zij daartoe niet in staat zijn, dan vallen ze buiten de boot.

In Zeist wordt dit maatwerk door heel veel verschillende private (vrijwilligers)organisaties versnipperd uitgevoerd en moeten de diverse organisaties  gecontroleerd worden door de bureaucratie. Een meer generieke regeling zoals één loket voor alle voorzieningen of zoiets als de u-pas in Utrecht (www.u-pas.nl) zou een aanzienlijke verbetering zijn en een goede mix van maatwerk en generieke overheidssteun.

Omdat in de huidige tijden het juist de gemeente is, die gaat over de dingen die voor de inwoners ertoe doen, vind ik het spijtig en een gemiste kans dat bij de algemene beschouwingen in Zeist de principiële, inhoudelijke keuzes nauwelijks voor het voetlicht komen en dat de uitvoeringsplannen voor de begroting en de bijdragen van de raadsleden een weinig concreet bestuurlijk antwoord bevatten op de tal van golven die op ons afkomen.