1 maart 2016
tekst: Wouter Scheltema, foto: Kees Linnenbank
De Biltsche Grift in Zeist heet het ook wel de Zeister Grift. Het lijkt soms of in Zeist amper iets van water is, maar verborgen tussen de wijken Brugakker en Nijenheim vlakbij basisschool De Sluis (what's in a name) ligt een historisch 17e eeuws schutsluisje: De Koppelsluis. In 1922 is de Koppelsluis vernieuwd naar de huidige vorm. Sinds 1960 is de sluis buiten functie. In 2012 heeft Heijmans het totaal vervallen sluisje helemaal gerestaureerd. Originele elementen zijn er niet echt meer te vinden. Benieuwd of mensen het sluisje kennen als je er niet vlakbij woont. De Koppelsluis zou langs de toeristische fietsroute door Zeist moeten liggen....
Ik heb via internet de historie van De Koppelsluis uitgezocht .
De Koppeldijk dateert al uit de middeleeuwen. Langs de Koppeldijk loopt de Grift een kanaal dat tussen 1638 en 1642 werd gegraven. Tot eind jaren veertig van de vorige eeuw was de Grift in gebruik als vaarwater. Boten voeren van de haven aan de Waterigeweg naar Utrecht en zelfs naar Amsterdam. In 1872 kocht de gemeente Zeist de Schipperssloot en de daarlangs liggende strook grond aan de Waterigeweg. De strook grond was in gebruik als particuliere lig- en losplaats. In 1908 werd de losplaats vergroot en kreeg toen een lengte van 300 meter Het aantal gemeentelijke loswallen bedroeg 22. Voor het laden en lossen stonden er twee kranen. In 1930 werd de gemeentelijke losplaats opgeheven. De haven werd in 1965 gedempt.
De heer van Zeist was eigenaar van het beurtveer. Vanuit Zeist werd lang een geregelde dienst op Utrecht en Amsterdam onderhouden. Het aantal schepen dat in Zeist thuis hoorde bedroeg in 1891 12 en in 1929 was dat 15. Volgens een opgave aan Rijkswaterstaat uit 1924 werden 3.200 schepen per jaar in de Koppelsluis geschut. De maximale lengte en breedte van de vaartuigen die de sluis konden passeren, bedroeg 23 meter respectievelijk 3,50 meter en de gemiddelde grootte was op 10 ton te stellen. Met ingang van 31 oktober 1926 werd de Grift gesloten verklaard voor motorvaartuigen. De firma Wed. C. Ekdom en Zonen te Zeist kreeg ontheffing voor de 3 motorschuiten. Deze firma nam eind jaren veertig de laatste boot uit de vaart. In 1960 hebben Provinciale Staten de Grift van de lijst van vaarwateren afgevoerd.
Om het waterpeil in het kanaal te regelen was een koppelschut aangelegd. Het oude schut werd in 1831 vervangen door de Koppelsluis zoals op de foto te zien is. In de sluis werden de boten geschut. De sluisdeuren werden bediend door een sluiswachter. Op de foto staat sluitwachter mevrouw C. Korstanje‐Aalten met een van haar dochters.
