De Wegh der Weegen

De Wegh der Weegen werd in 1650 aangelegd van Utrecht naar Amersfoort en loopt langs Zeist en Huis ter Heide. Een stichting waakt over het unieke karakter van deze weg. Maarten had een gesprek met Stichtingsvoorzitter Henk van den Broek (75) en penningmeester Cees Dubbeld (72).  

13 april 2025

tekst: Maarten Bos

De Stichting Wegh der Weegen bestaat al ruim 10 jaar.  Deze stichting waakt over het unieke karakter van de weg tussen Utrecht, De Bilt, Zeist, Soest en Amersfoort, die in 1650 is aangelegd. Ik had een gesprek met Stichtingsvoorzitter Henk van den Broek (75) en penningmeester Cees Dubbeld (72).  

Henk: "De Weg der Weeghen werd in het midden van de 17e eeuw aangelegd als gevolg van een gezamenlijk opereren van Utrecht en Amersfoort. Tussen Utrecht en Amersfoort was de verbinding slecht. Het was daar woest en leeg. Door een nieuwe weg aan te leggen kon Utrecht onder meer meeprofiteren van de drukke handel op de Eem. De tijd zat mee: het was net vrede geworden, dus er lagen mogelijkheden. Het was de Gouden Eeuw".

Aanleg
Henk: "Als architect werd de beroemde Jacob van Campen aangetrokken. Die woonde in Amersfoort en was onder meer verantwoordelijk voor de bouw van het Stadhuis van Amsterdam (nu Paleis op de Dam) en het Mauritshuis. Van Campen zette, beïnvloed door het classisisme, een rechte weg op, 11 kilometer lang, met 3 rijen eikenbomen aan weerszijden erlangs en 60 meter breed. Bij Zeist en De Bilt liet hij de weg, die verder via Amersfoort en Soest liep, aansluiten op de bestaande Utrechtseweg. Bij dat aansluitingspunt bij De Bilt, vlakbij buitenplaats Vollenhoven, staan nu de levensgrote letters "Wegh der Weegen", die daar op initiatief van de Provincie Utrecht zijn geplaatst".

Sorties
Henk: "Vanaf de 17e eeuw werden vooral buitenplaatsen aangelegd langs de weg. De kavels waren ongeveer 400 meter breed en 200 meter diep. De eigenaren daarvan betaalden mee aan aanleg en onderhoud van de route. Om de twee kavels plaatste van Campen een zijweg, een "sortie". Die bestaan nog allemaal! Ze zijn genummerd met tegels, die overal terug te vinden zijn. Later verrezen er langs de Wegh ook veel zorginstellingen, denk bijvoorbeeld aan Zon en Schild. Het Bisdom Utrecht is er gesitueerd en ook Huize Zandbergen en Beukbergen. Er zijn daarnaast bijzondere kerken te vinden langs de Wegh der Weegen, bijvoorbeeld het Witte Kerkje in Huis ter Heide. En niet te vergeten het  gerestaureerde station van Huis ter Heide, villa Henny en het Militair Museum in Soesterberg. Alles is zo gebouwd dat het unieke karakter van de weg (in verkeersjargon de N237) behouden blijft”. 

Stichting
Henk: “De Stichting ziet er met de overheden steeds op toe dat dat ook zo blijft. Wat wij graag willen is dat de vier betrokken gemeenten en de provincie gezamenlijk een beeld- en kwaliteitsplan met regelgeving vaststellen waaraan alles wat langs de route verrijst moet voldoen. Als er een, juridisch vastgesteld, definitief plan is aangenomen hebben wij ons doel bereikt. Er zijn al stappen gezet in die richting door de aanstelling van een zogenaamde ‘kwartiermaker’. Die komt over enige tijd met plannen".

Cees: "In de tussentijd moeten wij alert blijven. Wij begrijpen bijvoorbeeld dat er misschien woningbouw moet komen langs de weg maar dan moet dat wel geschieden volgens de juiste kwaliteitsnormen. Wij krijgen best veel steun van gemeenten omdat die ook wel beseffen dat we hier met een unieke constructie te maken hebben. Dus ze houden wel rekening met onze wensen. We moeten wel oplettend blijven. Het eerste doel van onze stichting was trouwens meer bekendheid geven aan de weg. Dat lukt erg goed".

Cees: "De Stichting heeft ook een boek uitgegeven over de Wegh der Weegen, we hebben een website en een nieuwsbrief en we promoten de weg waar we kunnen. We hebben overal langs de route bordjes met "Wegh der Weegen" geplaatst en we hebben ervoor gezorgd dat alle bushokjes ter plekke hetzelfde zijn. We doen ook altijd mee aan de Monumentendagen en die zijn steeds een doorslaand succes. In 2018 hebben we een Streefbeeld voor de weg opgesteld. Daarvoor hebben meer dan 200 personen een inbreng gehad".

Goud
Henk: "Wij zijn van mening dat gemeenten als Zeist en De Bilt goud in handen hebben met het bestaan van deze unieke route. De weg was in 1650 dus al 60 meter breed. Zeer uitzonderlijk voor die tijd. Pas in de 20e eeuw kwamen er bredere wegen in Nederland, waaronder de A28 die van de N237 een binnenweg maakte. Beroemde routes elders zijn, en dat weten niet velen, gebaseerd op het ontwerp van Jacob van Campen: de Zeeweg tussen Den Haag en Scheveningen, Unter den Linden in Berlijn en de Champs Elysees in Parijs. Alledrie rechte bouwwerken".

Ik vroeg Henk nog of we hier te doen hebben met een echt Zeister onderwerp. Henk legde me uit dat de Wegh der Weegen 4 gemeenten (Zeist, De Bilt, Soest en Amersfoort) en de provincie betreft maar daarmee ook onmiskenbaar van groot belang is voor Zeist. 

Cees: "Ons project trekt dus veel belangstelling. Ons boekje is alweer toe aan een volgende herdruk, met behulp van de provincie".

Website: www.weghderweegen.nl
Het boekje "Wegh der Weegen - In vogelvlucht" is voor 5 euro verkrijgbaar bij de Stichting.

foto boven: Ronald Camstra; foto's onder: Maarten Bos