Romayne Wheeler in de Josephkerk

Maarten bezocht een concert van de pianist Romayne Wheeler in de Sint Josephkerk aan de Rozenstraat. Wheeler (83) is van oorsprong Amerikaan maar woont al veertig jaar bij de Raramuri indianen in noord-Mexico. Het geld dat zijn tournee oplevert investeert hij in het verbeteren van de leefomstandigheden van deze indianen. 

26 april 2025

tekst en foto’s: Maarten Bos

Enige jaren geleden zag ik de Amerikaanse pianist Romayne Wheeler (83) optreden in Kraaybeek in Driebergen. Ik vond zijn optreden toen prachtig en zijn levensverhaal fascinerend. Onlangs deed zich de mogelijkheid voor om deze pianist opnieuw te zien. Tijdens zijn tour door Nederland deed hij op 24 april namelijk Zeist aan. Hij trad op in de Sint Josephkerk aan de Rozenstraat. 

Twee delen 
Het eerste deel van het concert was gewijd aan eigen composities van Romayne. Dat deel bestond uit feestelijke en vreugdevolle pianocomposities met de titel Fiesta of Life.

Het tweede deel van het optreden behelsde composities van Chopin. Het betrof enkele van diens meest briljante etudes, namelijk Fantasy Impromptu en het beroemde Heroic Polonaise. Romayne had mij deze opzet vooraf doorgestuurd en ik had natuurlijk hoge verwachtingen. 

Uitvoering
De uitvoering begon om 15 uur in de middag en zou iets meer dan een uur duren. De Amerikaanse pianist speelde met Fiesta of Life eigen composities. Het publiek, dat in redelijke aantallen was komen opdagen, reageerde enthousiast op dit sprankelende werk. Dit muziekwerk is voor een deel geïnspireerd op de muziek van inheemse bewoners van Noord-Mexico: de Raramuri. Het eerste stuk van Fiesta wordt altijd bij het begin van ieder feest van de Raramuri gespeeld. Sommige muziek die Wheeler in het eerste concertdeel speelde was volgens zijn eigen zeggen geïnspireerd op Mozart. Dit was goed te horen. Ieder muziekstukje had zijn eigen verhaal. Zo moest Savoring the Mango de zoete smaak van de mango oproepen. Het was een mooi voortvliedend werkje. Farewell Waltz vervolgens werd geschreven als afscheidslied voor een groep vrienden. Met Serenade of the Birds legde Romayne de essentie van het gezang van een paar vogels bij zijn raam vast. Returning Home bestond uit muziek die Wheeler kwam toestromen toen hij na een lange reis thuiskwam. De pianist vertelde dat de Raramuri vele feesten hebben gedurende het jaar. Bijvoorbeeld om om regen te vragen of voor het welzijn van de dieren. Romayne speelt dan steevast aan het eind van zo'n feest The End of the Fiesta. De klassieke invloed is in dit gehele Fiesta of Life steeds te horen.

Het tweede deel van het optreden draaide om Frederic Chopin. Chopin is voor Wheeler een zo goede componist dat "ik vaak vergeet dat deze muziek geschreven is door een mens". Helemaal aan het einde van het concert werd nog Memories of the Alhambra van Francisco Tarrega uitgevoerd. Dit laatste stuk zorgde voor een grote verandering in het leven van Romayne. Hij zei: "Door deze muziek werd muziek maken van een hobby een professie voor mij".

Josephkerk
De aanwezigen genoten en ik evenzeer. De mooie akoestiek van de Josephkerk deed het virtuoze pianospel van Romayne goed tot zijn recht komen. Ik luister zelf altijd graag naar pianospel in een kerk. Enkele jaren geleden woonde ik in de Josephkerk een optreden bij van de Zeister volkszanger Henk Dissel. Dissel zong bij die gelegenheid (gospel)liedjes van Elvis Presley. Hij werd daarbij begeleid door piano. Ik vond het prachtig. En zo raakte ook het optreden van Romayne mij, al betrof het een geheel ander genre. 

Dit optreden in de Josephkerk van de Amerikaanse pianist was het laatste van het Nederlandse deel van zijn Europese tournee. Direct erna vertrok hij naar een ander Europees land.

Europa
Romayne woont in Mexico maar komt altijd één keer per jaar voor optredens naar Europa en dan steevast ook naar Nederland. In het verleden speelde hij al vaak in Zeist, bijvoorbeeld in de Josephkerk en De Grote Koppel. Dit keer dus ook. 

Organisator
Emmy Konincks is toeverlaat van Romayne en geboren en getogen in Zeist. Zij kent de pianist sinds 2013 en is mede-organisator van het Nederlandse deel van zijn Europese tournee. Emmy zei: "Dit was al de derde keer dat Romayne in de Josephkerk speelde. Vorig jaar was het optreden daar een groot succes en daarom kwam hij hier nu terug. Hij logeert op dit moment in Leusden, maar enige jaren geleden werd hij door mij ondergebracht bij het gebouw Dijnselburg van het aartsbisdom aan de Amersfoortseweg. Daar sliep hij tussen de piano's en kon hij goed oefenen. Nu in Leusden is er op zijn logeeradres ook een piano beschikbaar. De mensen waar hij nu verblijft hebben zelfs speciaal een piano gekocht voor dit doel".

Zeist
Romayne heeft een speciale band met Zeist. Hij zei: "Ik vind het hier prachtig. Ik vind het gemeentehuis erg mooi. Toen ik aan de Amersfoortseweg in gebouw Dijnselburg verbleef was daar zo'n inspirerende en rustgevende sfeer. Wat was ik daar graag. Nederland is een klein land maar met veel inhoud. Als ik dan speciaal in Zeist kom voel ik me thuiskomen, in het gezelschap van vele vrienden".

Romayne vervolgde: "Emmy helpt mij heel erg nu ik in Nederland ben. Maar na Nederland ga ik nog naar negen andere Europese landen. In het voorjaar doe ik altijd Europa aan. Dan ben ik 3 maanden onderweg. En in het najaar maak ik een Amerikaanse tournee van 2 maanden. Ik reis al sinds 1968 op deze manier rond. Ik ben nu 83 en ik hoop het toeren nog vol te houden tot ik het 60-jarig jubileum daarvan heb bereikt". 

Stap
En dan het speciale verhaal van deze pianist. Romayne geeft dus al 57 jaar concerten. Hij heeft piano gestudeerd, onder meer in Salzburg. Maar in 1992, nu ruim 30 jaar geleden, zette hij een stap die zijn hele verdere leven bepaalde. Hij besloot te gaan leven en werken in een gemeenschap van de Raramuri Indianen in Mexico. Hij nam zijn vleugel mee. Romayne vond een vol leven bij zijn Indiaanse vrienden en meer dan genoeg rust om zich aan zijn muziek te wijden.

El pianista de la sierra
De Raramuri doen niet alleen iets voor Romayne maar "El Pianista de la sierra" ook voor hen. Het geld dat hij met zijn tournees verdient laat hij terugvloeien naar de Raramuri. Op die manier heeft hij inmiddels een kleine kliniek en een schooltje voor de Indianen weten te realiseren. Iedereen die een concert van Romayne bezoekt steunt dus ook de gemeenschap daar in de bergen van Mexico. De eigen composities die Wheeler speelt tijdens zijn concerten zijn, ik stipte het al aan, geïnspireerd door Raramurimuziek. Voor deze inheemse bewoners van Mexico is muziek van groot belang. 

Romayne vertelde me een mooi verhaal over de kliniek. Hij zei me: "Aanvankelijk meden de dorpelingen mijn kliniek. Ze gingen liever naar de sjaman. Maar toen ze mij leerden kennen en toen ze mijn vrienden werden kregen ze ook vertrouwen in de diensten die ik hen kon bieden. Langzamerhand begonnen ze mijn kliniek te bezoeken. De Raramuri zullen zich nooit laten helpen door iemand die ze niet kennen en van wie ze niet het idee hebben dat hij/zij te vertrouwen is. Eigenlijk heel begrijpelijk". 

Helft
Romayne: "Mijn medische bijstand was zeer nodig. Toen ik in 1992 bij de Raramuri kwam stierf de helft van de kinderen daar voor het 10e jaar. Dikwijls aan ziektes als diarree, bijvoorbeeld door het drinken van verontreinigd water. Daar was wat aan te doen. En dus besloot ik mijn vrienden daar in de bergen te gaan helpen op het gebied van de gezondheid. Ik heb met mijn Schepper afgesproken dat ik de Raramuri ging bijstaan. En dat lukt heel goed".

In een van zijn boeken over de Raramuri vertelt Romayne het volgende: "Raramuri betekent de lichtvoetigen. Zij lopen met gemak 180 kilometer in twintig uur, berg op en berg af. Daarbij blijft hun polsslag hetzelfde. Wetenschappers verbazen zich over dit fenomeen. Het is ongelooflijk. De Raramuri zijn de beste hardlopers ter wereld en zij winnen vaak internationale prijzen. Ze lopen dan op sandalen die nauwelijks slijten. Die gaan wel 10 jaar mee. Die schoenen zijn gemaakt van rubber. Dat geleidt de bliksem. Zo zijn de Raramuri beter beschermd tegen blikseminslagen".

Ook toen Wheeler nog in de VS woonde had hij veel contact met de oorspronkelijke bewoners aldaar, met de "native Americans" dus. Romayne is zelf geboren in Californië. Daar speelt hij tijdens zijn Amerikaanse tournee. "Het is leuk om daar terug te keren, maar mijn echte thuis is bij de Raramuri". 

Hij heeft tot nu toe in 52 landen in de wereld zijn muziek ten gehore gebracht.