Mensenrechten voorop

Inmiddels ben ik bijna 75 jaar, grootmoeder van twee kleinkinderen, en voel ongemak over hoe mijn generatie als ‘voorouder’ de wereld achterlaat. Ik pleit er daarom voor om mensenrechten als algemene noemer te hanteren voor beleid in Zeist: recht op leven, recht op gelijke kansen, non-discriminatie, vrijheid van meningsuiting, recht op onderwijs, recht op gezondheid. 

13 april 2025

tekst: Henny Fokkema
 

Mensenrechten

​Als ik een mens ben
gelden ze ook voor mij

Vreemd idee, net alsof
je heel belangrijk bent

Iemand met een naam
die zelf mag bestaan

Zoveel rechten als je hebt
als je maar een mens bent!

Lopen over velden en wegen
zonder blok aan je been

Wonen in een land
dat openstaat als een raam

En in je hoofd een droom
die klopt als een hart

Als ik een mens ben
laat ik oorlog smelten

Als sneeuw voor de zon
en vrede groeien als gras

​Jos van Hest
 

Inmiddels ben ik bijna 75 jaar, grootmoeder van twee prachtige kleinkinderen, veel kansen gekregen en kunnen nemen en nog redelijk gezond. Wat wil een mens nog meer!  Tja, toch is er het gevoel van ongerustheid en ongemak over hoe mijn generatie als ‘voorouder’ de wereld achterlaat. De huidige crises worden gebracht als incidenten. Doordacht beleid krijgt in de recente praktijk nauwelijks aandacht of heeft niet de impact die het verdient. Een algemene noemer waaronder beleid wordt gemaakt is er nauwelijks en normatieve kaders ontbreken. 

In deze column wil ik ervoor pleiten de mensenrechten als algemene noemer te hanteren voor beleid op de lange en de korte termijn, te beginnen in Zeist. Hierbij denk ik aan recht op leven, recht op gelijke kansen, non-discriminatie, recht op vrijheid van meningsuiting, recht op onderwijs, recht op gezondheid. 

Het recht op leven: De opwarming van de aarde heeft een grote invloed op onze leefomgeving en het welzijn van mensen. Mensenrechten zoals het recht op leven, gezondheid, huisvesting, voedsel en water komen in het gedrang. 

Dat Oekraïne zich moet verweren tegen het tirannieke Rusland is wat mij betreft zeker gerechtvaardigd. Maar, iedere oorlog kost mensenlevens en schendt hierdoor het recht op leven van zowel militairen als onschuldige burgers aan beide zijden. Het merendeel van de landen in Europa is bereid geld te fourneren voor de “noodzakelijke” wapenproductie. Met enig cynisme kan ik me tegelijkertijd niet aan de indruk onttrekken dat de aandelen van bedrijven in de oorlogsindustrie het goed doen en dat er door de wapenindustrie veel geld kan worden verdiend, terwijl het recht op leven hierdoor ernstig in het gedrang komt.  

Het recht op gelijk kansen: de huizenprijzen zijn de laatste jaren enorm gestegen. Hiermee is de kloof tussen rijk en arm in Nederland, dus ook in Zeist, enorm vergroot. Aan de ene kant heb je de huizenbezitters en hun kinderen, die een vermogen erven. Aan de andere kant heb je de huurders en de daklozen. De erfenissen uit de huizenverkoop en het vermogen van de mensen die in jaren ‘50/’60 geboren zijn, verkleinen de kansengelijkheid voor diegenen van wie wij voorouder zijn. Het lijkt mij dat het de hoogste tijd is om het erfrecht aan te passen en in Zeist de OZB minstens gelijk te maken aan het landelijk gemiddelde, opdat de gemeente daarmee financiële middelen krijgt zoveel mogelijk mensen gelijke kansen te geven.  

Non-discriminatie: de Zeister overheid zet instrumenten in om discriminatie te voorkomen. Maar, hoe kan het dan dat velen in ons dorp doorgaans omringd blijven met mensen met dezelfde achtergrond en op sommige scholen alleen kinderen terecht komen van witte, hoogopgeleide ouders of dat er zoals op de Zeistermuziekdagen, die gesubsidieerd worden door de gemeente, nauwelijks mensen met een allochtone achtergrond aanwezig zijn?  Speelt “bubbelschaamte” ons hier parten? 

Recht op vrijheid van meningsuiting: vrijheid van meningsuiting is een voorwaarde voor een goed functionerende democratie en een vrije samenleving. “Journalisten en anderen die vanuit hun deskundigheid of positie in de samenleving via de media een bijdrage leveren aan het publieke debat, kunnen rekenen op intimidatie en zelfs agressie”, zo las ik in de jaarlijkse rapportage over mensenrechten in Nederland over het jaar 2021. En de intimidatie en agressie zijn er de laatste jaren niet minder op geworden. Ook in Zeist is er nog nauwelijks sprake van lokale, onafhankelijke, politieke journalistiek. 

Recht op onderwijs: uit onderzoeken blijkt dat allochtone kinderen en kinderen uit een economisch zwakker milieu vaker lager scoren bij de doorstroom-toets dan kinderen van hoogopgeleide ouders uit economisch welvarende gezinnen. Economisch welvarende ouders hebben immers de keuze om voor hun kind “een extra bijlesje in te kopen”, dat in ons welvarende dorp met zijn talrijke huiswerkinstituten ook veelvuldig wordt gedaan. Wat is de reden dat de gemeenteraad van Zeist nog niet heeft besloten om alle kinderen uit economisch kansarme gezinnen gratis een doorstroomtoets-training aan te bieden of gratis bijlessen aan te bieden, opdat elk kind recht krijgt op gelijke toegang tot het onderwijs dat bij zijn/haar capaciteiten past?

Recht op gezondheid: enkele weken geleden las ik in de krant: “Het recht op gezondheid en gezondheidszorg worden bedreigd door geldgebrek”. Door de huidige, vaste eigen bijdrage van € 21 per maand, ongeacht inkomen of vermogen, wordt er veel meer gebruik gemaakt van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (WMO 2015) dan bij de invoering van dit abonnementstarief in 2019 werd verwacht. Dus ook door mensen die deze hulp zelf makkelijk kunnen betalen en regelen. In Zeist zegden mensen hun huishoudelijke hulp op om gebruik te kunnen maken van WMO-ondersteuning. Dit heeft geleid tot wachtlijsten en hogere kosten voor onze gemeente, die de voorzieningen van deze hulp moet betalen. Als de wet door de Tweede Kamer wordt aangenomen, dan wordt de huidige WMO 2015 vervangen door een wet die een inkomensafhankelijke bijdrage vraagt. Ik denk dat het hiervoor de hoogste tijd wordt. Het lijkt mij een schending van recht op gezondheid dat door geldgebrek de gezondheidszorg wordt bedreigd. Als de financieel sterkste schouders wat meer de materiele lasten dragen, dan kan voor iedereen het recht op gezondheid blijven bestaan.

Als voorouder zou ik wensen dat in Zeist:

• De waarde van de mensenrechten nog meer wordt omarmd.
• Onze lokale overheid altijd de mens als uitgangspunt neemt, ook al staat dit op gespannen voet met economische belangen.
• De politieke partijen de mensenrechten als startplaats zien bij de ontwikkeling van hun beleid.
• Mensenrechten de normatieve kaders stellen en ethisch kunnen worden getoetst.
• We erop kunnen blijven vertrouwen dat we onze zorgen kunnen omzetten een in een gezamenlijk positief beeld van de toekomst. 

foto: Bob Dmyt via Pixabay