Een conflict is een kans tot verandering

Zeistenaar Noks Nauta schreef samen met Ido van der Waal het boek ‘Hoogbegaafden in conflict’. Hoogbegaafden hebben vaak andere conflicten dan andere mensen. Veel conflicten bij hoogbegaafden ontstaan door misverstanden over de intentie van opmerkingen of voorstellen. In Zeist wonen ongeveer 1350 hoogbegaafden.

25 april 2025

tekst: Noks Nauta

Samen met Ido van der Waal schreef ik een boek over conflicten van en met hoogbegaafden. Dat boek is niet alleen voor hoogbegaafden zelf heel bruikbaar, maar ook voor mensen die met hen samenwerken of samenleven. ‘Hoogbegaafd’ is de beschrijving van mensen met een hoge intelligentie. Omdat het om ongeveer 2 procent van de bevolking gaat, kunnen we uitrekenen dat er in Zeist ongeveer 1350 hoogbegaafden zijn, van alle leeftijden!

Zelf heb ik 25 jaar geleden ontdekt dat ik hoogbegaafd ben naar aanleiding van een arbeidsconflict. Ik begreep niet waarom ik dat conflict kreeg. Door een vriendin werd ik op het spoor gezet van mijn hoge intelligentie. Van die hoge intelligentie heb ik veel plezier. Ik kan snel leren en heb een brede belangstelling. In mijn toenmalige werksituatie zag ik allerlei verbetermogelijkheden maar bij de organisatie kwamen mijn suggesties niet binnen. Mijn leidinggevende voelde zich bekritiseerd. Toen ik lid werd van Mensa, een wereldwijde vereniging van mensen met een hoge intelligentie (in 1946 in Groot Brittannië opgericht om grote wereldproblemen aan te pakken), kwam ik daar meer mensen tegen met dergelijke ervaringen. Ik was verbaasd. Ik ben van huis uit bedrijfsarts en arbeids- en organisatiepsycholoog en ik kende dat patroon van conflicten niet. Daar was toen ook nog niet over geschreven. Ik vertelde erover aan Ido van der Waal, mediator, gespecialiseerd in andersdenkenden, die heeft bemiddeld in honderden conflicten. Hij vond het interessant en samen zijn wij er onderzoek naar gaan doen.

Ido van der Waal vertelt: “We zien vaak dat een conflict van hoogbegaafden in essentie wijst op een wens tot verandering en met name verbetering. Deze wens komt in allerlei situaties tot uiting. De hoogbegaafde wil helpen om iets te verbeteren en geeft een concrete suggestie. Degene die de suggestie aanhoort, voelt het echter snel als persoonlijke kritiek en voelt weerstand. De wens tot verbetering wordt dan vaak niet begrepen. Zo kan een conflict ontstaan met leidinggevenden, met collega’s en ook op school en met partners of vrienden”.

“Het positieve element van conflicten van hoogbegaafden - hun doel om iets te verbeteren - wordt bijna nooit als zodanig herkend of gewaardeerd. Dat leidt tot escalaties”.

Ik ben door ons onderzoek ook zelf steeds meer gaan begrijpen wat er gebeurde. Ik had zelf het idee dat ik goede opmerkingen maakte om situaties te verbeteren, maar ik realiseerde me niet voldoende dat ik mensen niet meenam in mijn (snelle) gedachtestroom en dat mensen zich dan door mij overrompeld voelden. Door ons onderzoek en de vele gesprekken die Ido en ik daarover hadden, kon ik de relatie tussen mijn hoogbegaafdheid en de conflicten die ik had begrijpen en die ook aan andere (hoogbegaafden en hun omgeving) uitleggen.

In ons boek Hoogbegaafden in conflict schetsen wij de typische kenmerken van hoogbegaafden en de conflicten die daar bij kunnen ontstaan. Hoogbegaafden zien lang niet altijd een relatie tussen het conflict en hun hoogbegaafdheid. Daardoor leren ze er niet van en komen ze steeds weer in dezelfde situaties terecht.

Vanuit onze studie van talloze verhalen van hoogbegaafden in conflicten, zowel op het werk als in hun privéleven beschrijven we manieren om constructief met conflicten om te gaan, ze niet te laten escaleren en te laten zien hoe conflicten kunnen bijdragen aan ontwikkeling en vernieuwing. Het boek bevat ook indringende ervaringsverhalen, waarin onder meer duidelijk wordt dat de voor hoogbegaafden typische conflicten vaak al op jonge leeftijd ontstaan. We merkten ook dat je een conflict kunt begrijpen als je verschillende perspectieven (dus ook van de ander) kunt innemen.

Ido van der Waal: “Als mediator zie ik hoe belangrijk het is om de positieve aspecten van conflicten en meningsverschillen te herkennen. Veel conflicten bij hoogbegaafden ontstaan door misverstanden over de intentie van de interactie. Als je met dergelijke conflicten kunt omgaan, kun je ook beter samenwerken met mensen die anders denken dan jij”.

Hoogbegaafden in conflict bevat een praktische ‘ehbc-koffer’ voor het omgaan met conflicten. Ook uit de ervaringsverhalen destilleerden wij bruikbare inzichten, zoals: gelijk hebben is niet hetzelfde als gelijk krijgen, en: kritiek geven is veel effectiever als je hebt gewerkt aan een goede verstandhouding.

Auteur en journalist Joris Luyendijk schreef een aanbeveling bij het boek:

“Voor HB’ers is conflict op het werk bijna onvermijdelijk, gezien hun divergente manier van kijken, denken en doen. Wat goed dat hier nu een boek over is. Zowel voor HB’ers als voor degenen die het met ons moeten zien uit te houden”.

Lezers vertelden ons al dat ze veel herkennen uit de ervaringsverhalen in het boek en dat de aanbevelingen direct praktisch bruikbaar zijn. Sommigen waren emotioneel en vertelden dat ze deze kennis veel eerder in hun leven hadden willen hebben.

Wij denken dat het boek ook veel zinvolle kennis over conflicten bevat voor mensen die zich niet direct herkennen als hoogbegaafde.

Hoogbegaafden in conflict
Waarom hoogbegaafden in conflict raken en hoe je dat samen aanpakt
Ido van der Waal en Noks Nauta
184 pagina’s, paperback, € 24,95
ISBN 9789493171909

Bestel het bij de lokale boekhandel!