8 maart 2020
tekst en foto: Claire van Spanje-Blom

De schuifdeur van de keuken kan de heerlijke baklucht niet meer binnen houden. Door het hele hospice slingert een geurspoor van ovenverse appelcrumble. De geur van ovenvers gebak roept bij mij herinneringen aan vroeger op. Iedere zaterdagmiddag maakte mijn moeder namelijk iets lekkers voor het weekend. Ik herinner mij ook de beleving bij een bepaalde geur. Speculaas staat voor warmte, geborgenheid en verlangen. Geuren blijken te worden opgeslagen in ons langetermijngeheugen en geassocieerd met bepaalde emoties. Hoe dan ook, onze kookvrijwilligers hadden weer wat lekkers klaargemaakt. Deze appelcrumble taartjes en al het andere, kunnen dus heel wat los maken bij onze gasten!

Het doet mij denken aan een gast die een poosje geleden in ons hospice verbleef. Door intense vermoeidheid had ze helemaal geen eetlust meer en was daar erg teleurgesteld over. Vroeger kon ze zo genieten van rode kool met stoofvlees, dat een hele dag had staan pruttelen op het gasfornuis. De mix van zoete en kruidige geuren associeerde ze met haar fijne veilige kinderjaren. Met deze informatie bereidden de kok en het maatje verse rode kool en stoofvlees voor haar. Ze kreeg niet meer dan de inhoud van een eierdopje geserveerd. Met een lepeltje schoof ze het eten zachtjes heen en weer. Ze at niets, maar de heerlijke geur stilde de honger naar haar jeugd. Het gaf een voldaan gevoel.

Bepaalde geuren kunnen ook als zeer ongewenst worden ervaren. Soms komt er een zweem van organische luchtjes voorbij. Dat is heel natuurlijk, maar we ruiken het liever niet in de algemene ruimtes. Om de lucht te zuiveren kunnen we gebruik maken van verschillende aroma’s. Enkele druppels etherische olie worden met een deel water in een diffuser verdampt en nare geurtjes verdwijnen.

Het gebruik van aroma’s is een belangrijk facet in onze zorg. Als aanvulling op onze reguliere zorg wordt aromazorg ingezet om het comfort en welbevinden van de gasten gunstig te beïnvloeden. Aromazorg wordt gekenmerkt door de behandeling met essentiële, ofwel etherische oliën. De etherische oliën worden uit verschillende delen van de plant gehaald en iedere olie heeft zijn eigen werking. Afhankelijk van de klacht wordt er één of een combinatie gebruikt. De etherische oliën worden ingezet ter verlichting van bijvoorbeeld misselijkheid, pijn, kortademigheid, jeuk, spanning en angst. Dat kan onder andere door verdamping, maar ook door inhalatie of inwrijving van de huid. Met de hand- of voetmassages wordt er meestal voor de massageolie met lavendel gekozen. De aandachtige aanraking met de ontspannende lavendelolie zijn weldadig voor de nachtrust van onze gasten.

Een bijzondere “geur-ervaring” doet me denken aan mijn ontmoeting met Jannie. Haar ochtendzorg moest op een gegeven moment in fases gebeuren vanwege uitputting. Het werd te vermoeiend en dat stemde haar verdrietig. Ze vertelde me ook hoe moeilijk ze het vond om afhankelijk van anderen te zijn. Tijdens haar huwelijk was ze altijd zeer zelfstandig geweest. Ze was de spil waar het gezin om draaide, concludeerde ze.

Ik besloot, in overleg, die ochtend toch een “extra fase” aan de zorg toe te voegen. In haar kast stond een flinke pot geparfumeerde bodycrème van Rituals. De geschenkset ‘Mei Dao’ had ze voor een speciale gelegenheid gekregen van één van haar schoondochters. Jannie’s zwakke lichaam smeerde ik voorzichtig in met de verzorgende crème. De geur deed haar denken aan de tijd dat ze nog bruiste van energie. Het insmeren was intensief voor de vermoeide Jannie, maar ze genoot er zichtbaar van. Rituals ‘Mei Dao’ was de hele dag overtuigend aanwezig in haar kamer. Het bezoek had er ‘s middags nog een vleugje van meegekregen, zo vertelde de familie mij de volgende ochtend. Jannie overleed ‘s morgens vroeg in het bijzijn van haar man. De laatste zorg van Jannie’s lichaam, werd grotendeels door beide schoondochters gedaan. Ze werd door hen uiterst secuur en liefdevol ingewreven met de rijke aromatische bodycrème. De herkenbare geur kan hopelijk troost bieden aan hen die haar nabij waren.

Mijn handen ruiken die hele dag naar ‘Mei Dao’.

Een herinnering beklijft.

Claire van Spanje-Blom is verpleegkundige en werkt ruim vier jaar in hospice Heuvelrug aan de Arnhemse Bovenweg in Zeist. Hospice Heuvelrug is een kleinschalig gastenhuis waar zorg wordt geboden aan mensen in hun laatste levensfase. Claire schrijft columns over haar werk. De namen in de columns zijn niet de echte namen van de gasten in het hospice.

Volgende column: De Rode Baron